Odszkodowaniem trzeba się podzielić

Wśród przedstawicieli fiskusa nie ma zgody co do tego, czy wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu, czy też jest objęte zwolnieniem.

Przeważa pogląd, że trzeba się nim dzielić z fiskusem. Wydaje się on też, niestety, bardziej przekonujący niż przeciwny.

Oto przykład. Czytelnik kupił nieruchomość, uzyskaną przez poprzedniego właściciela w wyniku zniesienia współwłasności, zajętą przez jego dalszych krewnych. Mimo wezwań przez trzy lata zwlekali oni z wydaniem nieruchomości. Czytelnik wystąpił przeciwko nim do sądu. W styczniu 2008 r. zapadł wyrok przyznający mu prawie 35 tys. zł z tytułu bezumownego korzystania z tej nieruchomości. Czytelnik pyta, czy będzie musiał zapłacić podatek od tego odszkodowania i jaki?

Prawo do rekompensaty za uszczerbek spowodowany pozbawieniem możliwości korzystania z nieruchomości przyznaje właścicielowi art. 224 – 225 kodeksu cywilnego. Choć potocznie nazywa się tę rekompensatę odszkodowaniem za bezumowne korzystanie, przepisy posługują się określeniem „wynagrodzenie”. Taki jest bowiem w istocie jej charakter. Właściciel ma również prawo do uzyskania zwrotu pożytków, które rzecz przynosi, jeśli dana nieruchomość takie przynosi, a osoba zajmująca ją bez podstawy prawnej jest w złej wierze, tj. wie, że nie jest ona jej własnością.

W praktyce sądy cywilne przyjmują, że wynagrodzenie to ma odpowiadać korzyściom, jakie właściciel uzyskałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy. Jeśli strony w takim procesie nie dojdą do porozumienia, sąd powołuje biegłego, a ten określa ceny rynkowe dzierżawy lub wynajmu takich nieruchomości.

Urzędy skarbowe przyjmują, że wynagrodzenie przewidziane w art. 224 – 225 k.c. nie należy do odszkodowań, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy u podatku dochodowym od osób fizycznych (np. interpretacja Urzędu Skarbowego Poznań-Grunwald z 23 sierpnia 2007 r., nr AD/423-16/2007). W myśl tego przepisu wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

- otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Jednakże w ocenie niektórych przedstawicieli fiskusa wprawdzie jest to odszkodowanie, ale obejmuje ono korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zatem w myśl przytoczonego przepisu jest wyraźnie wyłączone z zakresu zwolnienia i opodatkowane (np. interpretacja Izby Skarbowej w Opolu z 30 maja 2007 r., nr PF-II/41171-0005/07/KJ).

Innego jednak zdania był np. Urząd Skarbowy Warszawa-Ursynów, który w interpretacji z 6 kwietnia 2007 r. (nr 1438/df-1/415-1/8/07/AG) przyjął, że odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest objęte zwolnieniem przewidzianym w art. 21 ust. 1 pkt 3b updof.

Uznał, że stanowi ono naprawienie szkody z tytułu bezprawnego zawładnięcia gruntem, tj. rzeczywistego uszczerbku w posiadanym majątku. Tak zakwalifikował wynagrodzenie przyznane przez sąd za korzystanie przez Zarząd Dróg Powiatowych z gruntu zajętego bez umowy czy innego tytułu prawnego na drogę.