Ekswłaściciele dóbr ziemskich mogą je tylko kupić

Agencja Nieruchomości Rolnych rozpoczyna szeroką sprzedaż gruntów, do których zostały zgłoszone zastrzeżenia reprywatyzacyjne. Z 500 tys. ha objętych zastrzeżeniami w ponad 3 tys. wniosków wystawia obecnie na sprzedaż 50 tys. ha.

[srodtytul]Oferty zakupu[/srodtytul]

– Jest to próba definitywnego pozbawienia możliwości zwrotu majątków ziemskich byłym właścicielom. Przypieczętowuje skutki dekretu o reformie rolnej – ocenia Jerzy Mańkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego. – Rząd, który szuka dodatkowych środków, chce m.in. sprzedać nieruchomości, które na mocy zakazu wydanego w 1997 r. przez premiera Jerzego Buzka były wyłączone z obrotu do czasu ustawy reprywatyzacyjnej.

– Pismo premiera Buzka nigdy nie było aktem prawnym – twierdzi Grażyna Kapelko, rzeczniczka prasowa ANR. – Zgodnie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C1D447295141609A87B5B751E8604616?id=248488]ustawą z 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa[/link] ANR może w pełni dysponować nieruchomościami znajdującymi się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ustawa i rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 2010 r. zastrzegają jedynie, że jeśli do sprzedaży ma być przeznaczona nieruchomość przejęta przez Skarb Państwa przed 1 stycznia 1992 r., pierwszeństwo w nabyciu przysługuje byłym właścicielom i ich spadkobiercom. W 2009 r. kupili oni jednak tylko 817 ha.

[b]Prawo pierwszeństwa nabycia oznacza, że byli właściciele mogą odkupić swoje dawne majątki rolne co prawda bez przetargu, ale wycenione według stawki szacunkowej lub przez rzeczoznawcę.[/b] Stwarza to jakąś szansę ich odzyskania, ale ceny gruntów rolnych poszły w górę. W wypadku dużych areałów, wobec krótkich terminów na decyzję i zebranie pieniędzy, wielu uprawnionych nie będzie stać na taką transakcję. Innym nie odpowiadają oferty zakupu nieruchomości, których zwrotu się domagają.

Nieskorzystanie z prawa pierwszeństwa nabycia oznacza jednak definitywną utratę szansy na odzyskanie własności lub rekompensatę. Oferta sprzedaży będzie wówczas złożona dzierżawcom, a w razie ich braku lub rezygnacji skierowana do sprzedaży w trybie przetargowym – na licytację.

[srodtytul]Propozycje rozwiązań[/srodtytul]

Byli właściciele chcą więc podjąć działania prawne, głównie w sądach. Zgodnie z postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 1 marca 2010 r. to właśnie sądy cywilne orzekają o prawach rzeczowych osób pozbawionych nieruchomości podczas reformy rolnej. – Zgodnie zaś z art. 56 ust. 2 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nieruchomość, wobec której toczy się postępowanie o sprzeczne z prawem przejęcie na rzecz skarbu, nie może być sprzedana przed zakończeniem postępowania – przypomina radca prawny Jacek Moniuk, prowadzący kancelarię w Bydgoszczy.

Jednakże [b]do maja 2016 r., kiedy cudzoziemcy będą mogli swobodnie kupować ziemię w Polsce, większość z 2,2 mln ha Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ma się znaleźć w rękach prywatnych rolników i przedsiębiorców rolnych[/b] – przewiduje Ministerstwo Rolnictwa. Pieniądze uzyskane ze sprzedaży zasilą m.in. Fundusz Rekompensacyjny, z którego wypłaca się rekompensaty za mienie zabużańskie.

– Jeżeli jednak ANR będzie sprzedawać nieruchomości z pominięciem roszczeń byłych właścicieli, którzy nie dostali rekompensaty za wywłaszczenie, państwo polskie może się liczyć z procesami w Strasburgu – ostrzega Moniuk. – Niełatwo będzie także znaleźć nabywców na takie nieruchomości. Najuczciwsze byłoby oddanie w naturze lub za symboliczną złotówkę majątków, które nie zostały rozparcelowane, oraz dworów, pałaców i parków. Można by też proponować mienie zastępcze lub odszkodowanie, realizowane w ratach. Jeżeli wydaje się to z różnych względów nierealne, należałoby zapewnić byłym właścicielom możliwość odkupienia od ANR swoich dawnych nieruchomości nie tylko z prawem pierwszeństwa zakupu, ale także z bonifikatą.

Polskie Towarzystwo Ziemiańskie zajmuje identyczne stanowisko. Tylko czy rządzący na to pójdą?