Podatek od nieruchomości jest podstawową daniną publiczną stanowiącą dochód budżetu gminy, na której obszarze położona jest nieruchomość. Podatkowi podlegają niektóre grunty, a także budynki lub ich części oraz budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Podatku od nieruchomości co do zasady nie płaci się od gruntów stanowiących użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, chyba że są zajęte na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej (z wyjątkiem działalności rolnej lub leśnej). Rozstrzygającym kryterium dla wyboru właściwej daniny będzie tutaj treść wpisu w ewidencji gruntów.
Z ciekawą sytuacją mamy do czynienia, gdy na daną działkę składają się także tereny inne niż użytki rolne lub lasy. Wtedy w stosunku do innych terenów powstanie obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości (użytki rolne oraz lasy będą opodatkowane odpowiednio podatkiem rolnym lub leśnym) i istnieje możliwość, że od jednej działki należy zapłacić nawet trzy różne podatki majątkowe. W przypadku gdy grunt jest wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej (innej niż rolna lub leśna), bez względu na treść ewidencji gruntów, należy zapłacić podatek od nieruchomości.
Podatkowi od nieruchomości podlegają również budynki lub ich części. Oznacza to, że właściciel domu jednorodzinnego zapłaci podatek zarówno od samego domu, jak i gruntu, na którym został wybudowany. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku bloku – właściciel mieszkania płaci podatek za lokal mieszkalny oraz za część gruntu, która do niego należy. Budowlą z kolei jest obiekt budowlany w rozumieniu prawa budowlanego, który nie stanowi budynku ani tzw. obiektu małej architektury. Podatnikiem jest nie tylko właściciel nieruchomości, ale także posiadacz samoistny (np. osoba zasiadująca nieruchomość) czy użytkownik wieczysty.
Podstawą opodatkowania w podatku od nieruchomości jest powierzchnia gruntu, powierzchnia użytkowa budynku lub jego części, a w przypadku budowli – jej wartość. Warto zaznaczyć, że w przypadku gdy wysokość pomieszczeń lub ich części jest mniejsza niż 2,2 m (ale nie mniejsza niż 1,4 m), do podstawy opodatkowania uwzględnia się jedynie połowę powierzchni użytkowej, a jeżeli wysokość jest niższa niż 1,4 m – wtedy powierzchnię tę w ogóle się pomija przy ustalaniu podatku.
