Taka sytuacja to pokłosie lutego wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K69/13), na który powołują się spółdzielnie mieszkaniowe.
W uzasadnieniu wyroku TK wskazał, że członkami spółdzielni mieszkaniowej mogą być tylko podmioty, które legitymują się interesem, jaki może być zaspokojony przez daną spółdzielnię, w zakresie jej podstawowego celu funkcjonowania. Dlatego też osoby, które nie mają interesu polegającego na zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych lub polegających na dostarczaniu lokali o innym przeznaczeniu przez daną spółdzielnią mieszkaniową, a więc którym nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lub ekspektatywa odrębnej własności lokalu – nie mogą być jej członkami. Dotyczy to m.in. osób, które upatrują swój interes tylko w innej, pomocniczej działalności spółdzielni.
Ze skarg napływających do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że w reakcji na wyrok Trybunału, spółdzielnie, powołując się na art. 190 ust. 4 Konstytucji stwierdzają obecnie wygaśnięcie członkostwa osób nie posiadających prawa do lokalu w zasobach spółdzielni. Tymczasem zdaniem RPO takie działania są nieuprawnioną ingerencją w stosunki prawne ukształtowane wcześniej pod rządem innego reżimu prawnego. Nie ma bowiem podstaw do ograniczania członkostwa przez spółdzielnię z powołaniem się na art. 190 ust. 4 Konstytucji.
W wystąpieniu do Minister Infrastruktury i Rozwoju, Rzecznik zwraca uwagę, iż Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że art. 190 ust. 4 stwarza możliwość ponownego rozpatrzenia danej sprawy na podstawie zmienionego stanu prawnego, ukształtowanego w następstwie orzeczenie TK. W związku z tym, jak podkreśla RPO, skoro pomiędzy spółdzielnią i jej członkiem nie toczyło się postępowanie, w którym zapadło rozstrzygnięcie oparte na niekonstytucyjnym przepisie prawnym, to brak jest przesłanek do zastosowania w takim wypadku instrumentów przewidzianych w art. 190 ust. 4 Konstytucji.
Rzecznik podkreśla, że skargi wskazują, że wyrok TK jest obecnie wykorzystywany w celu pozbycia się „niewygodnych" członków spółdzielni – takich, którzy aktywnie uczestniczą w życiu spółdzielczym, często krytycznie odnosząc się do działania organów spółdzielni.
