Jasne zasady w trudnych sytuacjach - rozmowa z prof. Mirosławem Wielgosiem

Rzeczpospolita: Czy wprowadzenie nowych standardów oznacza, że w minionych latach opieka nad kobietą w ciąży, podczas porodu i w połogu pozostawiała wiele do życzenia?

Prof. Mirosław Wielgoś: Sytuacja związana z opieką nad kobietą ciężarną i rodzącą w Polsce ulega systematycznej poprawie, a osiągane wyniki w niektórych aspektach napawają radością – mamy jeden z najniższych w Europie współczynników umieralności kobiet w związku z ciążą i porodem. Również współczynnik umieralności okołoporodowej zmalał w ostatnim dziesięcioleciu.

Jednak co jakiś czas jesteśmy świadkami medialnych doniesień, których niechlubnymi bohaterami są niepowodzenia położnicze i odpowiedzialne za nie osoby. Nie znaczy to, że zawsze ktoś zawinił, że doszło do błędu czy zaniedbania – czasami są to prostu niezawinione przez nikogo powikłania. Zapominamy, że codziennie w Polsce jest ok. 1000 porodów prawidłowo przeprowadzonych ze zdrowymi dziećmi i szczęśliwymi mamami. Stoją za tym anonimowi ludzie, położne i lekarze ginekolodzy.

Jesteśmy pierwszym krajem, który już od czerwca tego roku wprowadza – w randze rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia – standardy opieki nad kobietą w ciąży zagrożonej.

Mówimy o wybranych patologiach ciąży w sytuacjach, które najczęściej sprawiają problem w opiece nad ciężarnymi czy rodzącymi. Należy się zająć najbardziej problematycznymi sytuacjami – dając proste schematy postępowania osobom prowadzącym ciąże.

Co to jest ciąża powikłana? O jakich przypadkach najczęściej mówimy? Jaka jest skala problemu?

O ciąży powikłanej mówimy w przypadku każdego odstępstwa od fizjologii, czyli od ciąży przebiegającej bezproblemowo.

Możemy mieć do czynienia z powikłaniami o bardzo różnym nasileniu – od błahostek do stanów zagrażających zdrowiu i życiu matki lub dziecka. Poszczególne powikłania występują z różną częstotliwością – te, o których mówimy w kontekście standardu, dotyczą kilku procent ciężarnych.

Nie ulega wątpliwości, że niezależnie od częstości występowania każdy przypadek jest istotny. W najnowszych standardach odniesiono się do pięciu sytuacji związanych z ciążą i porodem: poród przedwczesny, ciąża bliźniacza, nadciśnienie tętnicze, krwotok okołoporodowy i monitorowanie śródporodowe. Każda z tych sytuacji została krótko zdefiniowana, z wykazaniem skali zagrożeń, z jakimi się wiąże. Przedstawiono też dla każdej prosty algorytm postępowania – w aspekcie diagnostycznym i terapeutycznych, na podstawie najnowszej wiedzy, opartej na tzw. evidence-based medicine (medycyna oparta na dowodach).

W standardach ujęto także zasady postępowania w opiece nad kobietą w przypadku niepowodzeń położniczych. Będziemy chyba pierwszym krajem w Europie i być może na świecie, który zyskał takie regulacje.

Rzeczywiście, postępowanie w opiece nad kobietą w przypadku niepowodzeń położniczych znalazło się również w zapisach omawianego standardu. Chodzi tu o takie sytuacje, jak poronienie, zgon wewnątrzmaciczny, urodzenie dziecka chorego lub niezdolnego do życia czy śmierć dziecka po porodzie.

Ta część standardu nie jest ukierunkowana stricte na postępowanie medyczne, ale raczej na aspekt psychologiczny i organizację opieki nad kobietą, która znajdzie się w tak trudnej życiowo sytuacji. Chodzi o to, aby zapewnić jej godne warunki oraz jak najszerszą pomoc w przetrwaniu dramatu.

Sytuacja dojrzała do tego, aby wprowadzić osobne standardy dla pacjentek w ciąży powikłanej?

Ryzyko niepowodzeń położniczych w przypadku ciąż powikłanych jest znacznie większe niż w fizjologicznej. Potrzebę tę dostrzegły organizacje pacjenckie, które zwróciły się do mnie jako konsultanta ds. perinatologii z propozycją podjęcia wspólnych działań.

W jakim stopniu nowe standardy dotyczące ciąży powikłanej wprowadzone przez Ministerstwo Zdrowia realnie wpłyną na zwiększenie bezpieczeństwa ciężarnej i dziecka?

Jestem przekonany, że wprowadzenie standardów w istotny sposób zwiększy bezpieczeństwo ciężarnych i rodzących, bo zawierają one proste algorytmy postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w sytuacjach, które sprawiają lekarzom wiele problemów.

Tu dochodzimy do kolejnej korzyści wypływającej z wprowadzenia standardów. Mają one pomóc lekarzom zastosować się do zawartych w nich reguł, zabezpieczając ich przed oskarżeniami o błędy czy zaniedbania w przypadku ewentualnych niepowodzeń.

Wprowadzanie standardów to jedno, praktyczna realizacja to drugie. Czy jesteśmy organizacyjnie, finansowo i mentalnie przygotowani do takich zmian?

Organizacyjnie – tak. Finansowo – też. Standardy zostały tak pomyślane, aby można było łatwo wprowadzić je do praktyki klinicznej i aby nie powodowały obciążeń finansowych.

Co do aspektu mentalnego, odnoszę wrażenie, że oponenci skupiają się bardziej nie na korzyściach dla kobiet ciężarnych i dla stosujących się do reguł lekarzy, lecz na ryzyku dla tych, którzy nie będą standardów przestrzegać. Jestem przekonany, że lekarze praktycy przyjmą je jako narzędzie, które znacząco ułatwi im pracę, a także zwiększy poczucie bezpieczeństwa.

Jaka jest różnica między standardami, które mają wejść w życie, a programem pilotażowym NFZ dotyczącym koordynowanej opieki nad kobietą w ciąży?

Standard dotyczy postępowania w przypadku wybranych powikłań ciąży, natomiast pilotaż NFZ, o którym pan wspomina, dotyczy tzw. koordynowanej opieki nad ciężarną. Są to dwie różne rzeczy, których nie należy mylić i które w żaden sposób ze sobą nie kolidują.