Może zdarzyć się, że dziecko w trakcie roku podatkowego ukończy 25 lat i skończy się uczyć. Za ten rok rodzicowi również przysługuje preferencyjne rozliczenie, pod warunkiem że dochody dziecka (poza rentą i dochodami wolnymi od podatku) nie przekroczyły kwoty powodującej obowiązek zapłaty podatku. Potwierdził to Urząd Skarbowy Poznań-Nowe Miasto w wydanej interpretacji (ZF/415-16/07), podkreślając, że prawo do łącznego rozliczenia przysługuje osobom samotnie dzieci wychowującym w roku podatkowym bez zastrzeżenia, że musi to być cały rok kalendarzowy.
Mirosława Kaczorowska, starszy konsultant podatkowy w firmie KPMG
Wspólne rozliczenie z samotnie wychowywanym dzieckiem to swoista ulga, do korzystania z której nie ma znaczenia wysokość ani rodzaj dochodów uzyskiwanych przez samotnego rodzica. Zaletą tego rozwiązania jest sposób obliczenia podatku – od połowy dochodów, choć następnie w podwójnej wysokości. W praktyce im wyższe są dochody samotnego rodzica, tym większa oszczędność w podatku, ponieważ dzieląc dochody na pół, obniża się podstawę opodatkowania i „ucieka” w niższy przedział skali podatkowej. Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy dochód dziecka dodaje się do dochodu rodzica, niektóre z nich muszą być rozliczone osobno. Tak jest np. w przypadku rozliczenia samotnego rodzica z dzieckiem pełnoletnim. Do dochodu rodzica nie dolicza się wówczas żadnych dochodów dziecka. Rozlicza się ono samodzielnie, składając w urzędzie skarbowym odrębne zeznanie podatkowe lub jest rozliczane przez ZUS, gdy w grę wchodzi renta rodzinna.
Nawet bez ślubu dzieci można wychowywać wspólnie
Podatnik wystąpił do urzędu skarbowego z wnioskiem o udzielenie interpretacji, wyjaśniając, że do października był kawalerem. Potem zawarł związek małżeński z matką dwójki swoich dzieci. Jego żona przez cały czas nie pracowała i nie uzyskała żadnych innych dochodów. Mieszkali razem. Podatnik chciał wiedzieć, czy może złożyć zeznanie jak osoba samotnie wychowująca dzieci.
Urząd Skarbowy w Krotoszynie (interpretacja DF/415-9/07) podkreślił, że podatnik jest kawalerem żyjącym w nieformalnym związku z kobietą (prowadzą wspólne gospodarstwo domowe), która urodziła mu dwójkę dzieci. Jako kawaler spełnia zatem jeden z warunków preferencyjnego rozliczenia. Warunek ten jest jednak niewystarczający do skorzystania z tej możliwości. Wychowaniem dzieci zajmuje się bowiem wspólnie z matką (we wspólnie prowadzonym gospodarstwie domowym), która, jak wynika z opisanego stanu faktycznego, nie jest pozbawiona pełni praw rodzicielskich. W tym wypadku wbrew prawom logiki byłoby twierdzenie, że któreś z rodziców jest osobą samotnie wychowującą dzieci.
Jak twierdzi Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 marca 2001 r. (I SA/Gd 1799/98): „z istoty pojęcia osoba samotnie wychowująca dzieci należy wyprowadzić taki stan, w którym nie wystąpi konkurencja wspomnianych osób, ponieważ za prawnie niedopuszczalną należałoby uznać sytuację, w której z tego samego stanu faktycznego dwie osoby wysnują wniosek, że są osobami wychowującymi dzieci”. Z kolei np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 14 marca 2006 r. (I SA/Gd 122/04) orzekł, że organ podatkowy nie naruszył prawa, uznając, iż podatnikowi stanu wolnego (kawalerowi) nie przysługuje uprzywilejowana forma opodatkowania, bowiem małoletnią córkę wychowywał wspólnie z matką dziecka, z którą zamieszkiwał.
Przykra konsekwencja wyboru 19-proc. stawki
Podatniczka zwróciła się z pytaniem dotyczącym możliwości opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dziecko w sytuacji, gdy prowadzi działalność gospodarczą, ale w danym roku podatkowym nie osiągnęła z tego tytułu żadnego przychodu.
Izba Skarbowa w Warszawie (interpretacja 1401/BF-I/4117-14/49/06/JC) wyjaśniła, że z art. 6 ust. 8 ustawy o PIT jednoznacznie wynika, iż preferencyjny sposób rozliczenia nie dotyczy osoby samotnie wychowującej dziecko, gdy do tej osoby lub do dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c ustawy, czyli korzystających z 19-proc. podatku liniowego. O możliwości wspólnego rozliczenia z dzieckiem decyduje nie fakt osiągnięcia przychodu opodatkowanego podatkiem liniowym, ale już samo złożenie oświadczenia o wyborze tej formy opodatkowania.
Ponowne małżeństwo wyklucza wspólne opodatkowanie
Podatnik wystąpił do naczelnika Urzędu Skarbowego o udzielenie pisemnej interpretacji co do możliwości skorzystania przez niego ze wspólnego rozliczenia z dzieckiem w sytuacji, gdy w trakcie roku podatkowego sąd orzekł o rozwiązaniu jego związku małżeńskiego, powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określając miejsce pobytu dwójki małoletnich dzieci przy ojcu. Robert M. zawarł związek małżeński z inną osobą, ale, jak twierdził, jego druga żona nie ma w stosunku do jego dzieci żadnych praw ani obowiązków, nie ponosi odpowiedzialności za ich wychowanie i utrzymanie.
Izba Skarbowa w Rzeszowie (interpretacja IS.I/2-4150/29/05) stwierdziła, że osobą samotnie wychowującą dzieci może być m.in. osoba rozwiedziona. Jednak w odniesieniu do podatnika nie ma podstaw do przyznania mu takiego statusu, gdyż pozostaje on w nowym związku małżeńskim. Fakt nieposiadania przez jego obecną małżonkę praw rodzicielskich do małoletnich dzieci zamieszkujących we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje bez wpływu na status prawnopodatkowy podatnika. Nie można bowiem przyjąć, że małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich, a tylko w takim wypadku (oraz jeżeli małżonek odbywa karę pozbawienia wolności) osoba pozostająca w związku małżeńskim może skorzystać ze sposobu opodatkowania określonego w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT.
Nieprzekraczalny termin złożenia wniosku
Wniosek o wspólne rozliczenie z dzieckiem musi być złożony najpóźniej w terminie przewidzianym na złożenie rocznego zeznania podatkowego.
Potwierdził to NSA w postanowieniu z 10 grudnia 2007 r. (II FSK 4/07).
