Za wcześnie na emeryturę, ale można mieć świadczenie

Zasady nabywania uprawnień do świadczeń przedemerytalnych przewiduje ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (DzU nr 120, poz. 1252 ze zm.).

Na podstawie jej przepisów wspomniane uprawnienia mogą nabyć:

- osoby zwolnione z zakładów pracy wskutek likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu przepisów ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121 ze zm.), a także z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),

- przedsiębiorcy, którzy ogłosili upadłość,

- byli pracownicy zakładów produkujących azbest,

- osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Likwidacja lub niewypłacalność

Prawo do świadczenia przedemerytalnego mogą uzyskać osoby, które zostały zwolnione z pracy ze względu na upadłość zakładu pracy. Świadczenie to nabywają po ukończeniu obniżonego o cztery lata wieku emerytalnego, a gdy mają bardzo długi staż pracy – niezależnie od osiągniętego wieku.

Pierwszą grupą uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego są osoby, które zostały zwolnione z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy w rozumieniu przepisów ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

Zgodnie z przepisami tej ustawy niewypłacalność pracodawcy występuje m.in. wtedy, gdy na podstawie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego sąd upadłościowy wydał postanowienie o:

Osoby, które zostały zwolnione z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, mogą nabyć prawa do świadczenia przedemerytalnego, jeśli do dnia rozwiązania stosunku pracy z tych przyczyn:

Należy jednak podkreślić, że osoby, które 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy miały znacznie dłuższy staż (co najmniej 34 lat dla kobiet lub 39 lat dla mężczyzn), mogą uzyskać świadczenie przedemerytalne bez względu na osiągnięty wiek.

Również w tym przypadku muszą pozostawać w zatrudnieniu przez okres co najmniej sześciu miesięcy u zlikwidowanego lub upadłego pracodawcy.

Przykład

Ubezpieczona została zwolniona z pracy 31 grudnia 2010 r. w związku z ogłoszeniem upadłości likwidacyjnej swojego pracodawcy. Wcześniej udowodniła już 20-letni staż wymagany do przyznania świadczenia. 56 lat ukończyła w lutym 2011 r.

Pomimo ukończenia tego wieku nie będzie mogła ubiegać się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Warunek ten został bowiem spełniony już po dniu rozwiązania stosunku pracy z powodu niewypłacalności pracodawcy.

Uwaga!

Ustalając sześciomiesięczny okres zatrudnienia u pracodawcy, który uległ likwidacji lub stał się niewypłacalny, ZUS wlicza również okresy pobierania świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.

Zwolnienia grupowe

Osoby, które musiały odejść z pracy w ramach zwolnień grupowych lub z innych przyczyn dotyczących pracodawcy, mogą uzyskać świadczenie przedemerytalne po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego. Prawo do tego świadczenia mogą nabyć również przed osiągnięciem tego wieku, jeśli udowodniły długi staż ubezpieczeniowy.

Świadczenie przedemerytalne mogą również uzyskać osoby, których stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.).

Zgodnie z przepisami wspomnianej ustawy zwolnienie z przyczyn dotyczących pracodawcy następuje, gdy stosunek pracy:

Zasadą jest, że warunkami uzyskania świadczenia przedemerytalnego przez osoby zwolnione z pracy z wymienionych wcześniej przyczyn jest ukończenie wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz posiadanie okresu uprawniającego do emerytury w wymiarze co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn.

Obydwa warunki muszą być spełnione do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Ponadto konieczne jest pozostawanie w stosunku pracy u byłego pracodawcy przynajmniej przez sześć miesięcy, do których ZUS wlicza również okresy pobierania świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.

Podobnie jak w przypadku osób zwolnionych z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy również w odniesieniu do omawianej grupy uprawnionych przepisy przewidują możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego przed ukończeniem wymaganego wieku przedemerytalnego.

Osoby, które do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy nie ukończyły tego wieku, ale mają, najpóźniej w tym dniu, okres uprawniający do emerytury w wymiarze co najmniej 35 lat (kobieta) lub 40 lat (mężczyzna), mogą przejść na świadczenie przedemerytalne bez względu na osiągnięty wiek. I w tym przypadku muszą być jednak zatrudnione przynajmniej przez sześć miesięcy u pracodawcy, który ich zwolnił.

Przykład

Ubezpieczony został zwolniony z pracy z dniem 31 stycznia 2011 r. w związku z likwidacją stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych.

Do tego czasu udowodnił 40-letni staż ubezpieczeniowy. Wiek wymagany od mężczyzn do przyznania świadczenia przedemerytalnego w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (60 lat) ukończy jednak dopiero w grudniu 2011 r.

Mimo to ze względu na posiadany długi staż ubezpieczeniowy będzie mógł nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Zakłady produkujące azbest

Odrębna możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego została przewidziana dla osób, które były zatrudnione przy produkcji azbestu, a następnie zostały zwolnione z pracy.

Mogą one uzyskać to świadczenie niezależnie od tego, w jakim są wieku, a także przy znacznie niższym niż dla pozostałych kategorii zwalnianych pracowników stażu ubezpieczeniowym.

Prawo do świadczenia przedemerytalnego mogą uzyskać osoby, które 28 września 1997 r. oraz łącznie przynajmniej przez dziesięć lat były zatrudnione (w pełnym wymiarze czasu pracy) w:

Osoby, które były zatrudnione w wymienionych zakładach pracy 28 września 1997 r. oraz łącznie przynajmniej przez dziesięć lat, mogą uzyskać świadczenie przedemerytalne, jeśli zostały zwolnione z pracy w tych przedsiębiorstwach z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ponadto osoby te muszą posiadać okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz spełniać warunki do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku dla bezrobotnych określone w tej ustawie.

Ogłoszenie upadłości

Możliwość uzyskania świadczenia przedemerytalnego mają również osoby, które przynajmniej przez dwa lata prowadziły działalność gospodarczą, a następnie ogłosiły upadłość. ZUS przyzna im to świadczenie, jeśli mają odpowiedni staż ubezpieczeniowy oraz osiągnęły obniżony wiek emerytalny.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.), w tym m.in. działalność gospodarczą, wobec których została następnie ogłoszona upadłość, mogą nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli:

Należy podkreślić, że warunek nieprzerwanego prowadzenia pozarolniczej działalności przynajmniej przez 24 miesiące i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za cały okres podlegania ubezpieczeniom musi być spełniony do dnia, w którym właściwy sąd wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości.

Przykład

Ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą od 1 stycznia 2009 r.

Od 1 czerwca 2010 r. do 31 października 2010 r. działalność była zawieszona. W czasie zawieszenia tej działalności przedsiębiorca nie podlegał ubezpieczeniom społecznym i tym samym nie był zobowiązany do opłacania składek na te ubezpieczenia. W styczniu 2011 r. sąd ogłosił upadłość likwidacyjną firmy.

Ubezpieczony nie będzie mógł uzyskać świadczenia przedemerytalnego, gdyż nie spełni warunku prowadzenia działalności gospodarczej przynajmniej przez 24 miesiące przed ogłoszeniem upadłości. Ustalając ten dwuletni okres, ZUS wyłączy bowiem pięć miesięcy zawieszenia działalności.

Uwaga!

Aby otrzymać świadczenie przedemerytalne, nie wystarczy wyrejestrować działalność gospodarczą. Trzeba też przedłożyć w ZUS wydane przez sąd postanowienie o ogłoszeniu upadłości firmy.

Utrata prawa do renty

Świadczenie przedemerytalne mogą również uzyskać osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, a są w takim wieku, w którym trudno byłoby im znaleźć jakiekolwiek zatrudnienie. Aby nabyć prawo do tego świadczenia, muszą spełnić następujące warunki:

Świadczenie przedemerytalne mogą uzyskać osoby, które utraciły prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej na podstawie:

Nie uprawnia natomiast do uzyskania świadczenia przed- emerytalnego np. pobieranie renty inwalidzkiej przyznanej przez KRUS lub wojskowy organ emerytalny. To samo dotyczy renty socjalnej.

Do wymaganego pięcioletniego okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie są też wliczane okresy, w których wypłata świadczenia była wstrzymana np. wskutek zawieszenia uprawnień.

Ustalanie wymaganego stażu

Ustalając staż wymagany do przyznania świadczenia przedemerytalnego, ZUS uwzględnia przede wszystkim okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w ustawie emerytalnej. Możliwe jest również uwzględnienie okresów rolnych, a także zagranicznych okresów ubezpieczenia.

Jednym z warunków przyznania świadczenia przedemerytalnego przez wszystkie grupy osób uprawnionych do uzyskania tego świadczenia jest udowodnienie odpowiedniego „okresu uprawniającego do emerytury”.

Przy ustalaniu tego stażu uwzględniane są wszystkie przebyte przez osobę ubezpieczoną okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w ustawie emerytalnej. Stosowana jest więc m.in. zasada, że okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Ustalając „okres uprawniający do emerytury”, ZUS uwzględnia również okresy ubezpieczenia za granicą w państwach, z którymi łączy Polskę dwustronna umowa w zakresie zabezpieczenia społecznego, a także okresy przebyte na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.

Jeśli po zsumowaniu wszystkich wymienionych okresów warunek posiadania stażu ubezpieczeniowego nadal nie jest spełniony, ZUS może – w zakresie uzupełniającym – zaliczyć również okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w ustawie emerytalnej, tj.:

Należy podkreślić, że osoba ubiegająca się o świadczenie przedemerytalne musi posiadać „okres uprawniający do emerytury” odpowiednio do dnia:

Oznacza to, że okresy przebyte już po wymienionych zdarzeniach (np. okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych) nie mogą być zaliczone przez ZUS do stażu wymaganego do przyznania świadczenia przedemerytalnego.

Czytaj też:

Zobacz cały Kodeks emerytalny