Literatura na eksport

Najczęściej tłumaczeni są obecnie Olga Tokarczuk i Andrzej Stasiuk. Wśród poetów największą popularnością cieszy się Tadeusz Różewicz.

Aktualizacja: 08.04.2008 19:31 Publikacja: 08.04.2008 18:25

Olga Tokarczuk

Olga Tokarczuk

Foto: Fotorzepa, Danuta Matloch

– To zaskakujące wyniki – komentuje Olga Tokarczuk. – Wiem wprawdzie, że od kilku lat moje książki czyta się w świecie, ale nie zdawałam sobie sprawy, że są przekładane tak chętnie.

– Polskimi nowościami literackimi żywo interesują się wydawcy niemieccy – ocenia Joanna Czudec z Instytutu Książki, który przyznaje zagranicznym oficynom dotacje na tłumaczenia. – Jednak sam fakt ukazania się dzieła w Niemczech nie gwarantuje światowego sukcesu.

Najtrudniej zaistnieć w świecie anglojęzycznym. W amerykańskim rynku wydawniczym udział wszystkich tłumaczeń sięga z kolei zaledwie kilku procent. Przebić się jest więc wyjątkowo trudno. Stąd pomysł właśnie utworzonej nagrody Found in Translation. Przyznawana co roku, ma honorować autora najlepszego przekładu literatury polskiej na angielski. Nagrodę ustanowiły Instytut Książki, Instytut Kultury Polskiej w Londynie, Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku oraz Wydawnictwo W. A. B. Pierwszym laureatem został Bill Johnston, tłumacz Tulli, Stasiuka oraz Gombrowicza. Johnstona wyróżniona za tom "New Poems" Tadeusza Różewicza. Na świecie nie maleje popularność Wisławy Szymborskiej i Adama Zagajewskiego.

Polska uchodzi jednak nie tylko za kraj poetów, ale i reporterów. – Międzynarodowe uznanie zdobywa nowe pokolenie twórców literatury faktu – mówi Joanna Czudec. – Sukces odniósł "Gottland" Mariusza Szczygła. W Niemczech książka ukazała się ze wstępem znakomitego pisarza Martina Polla-cka. W promocji w Czechach pomógł mały skandal – szef muzeum Karela Gotta orzekł, że Gottland to nazwa zastrzeżona. Wnioskował, by książkę wycofać ze sprzedaży, co dało efekt odwrotny do zamierzonego.

Wojciecha Jagielskiego doceniono we Włoszech. Został laureatem międzynarodowej nagrody literackiej przyznawanej przez miasto Cassino. Za książkę "Wieże z kamienia" otrzymał wyróżnienie w kategorii literatura z frontu. Ryszard Kapuściński, którego dzieła wybrane ukażą się wkrótce po chińsku, ma godnych następców.

Na świecie ceni się też polską powieść. Po targach książki we Frankfurcie w 2000 r. popularni stali się Olga Tokarczuk i Andrzej Stasiuk. Ten ostatni odniósł właśnie sukces w Stanach Zjednoczonych. "Dziewięć" zebrała tam przychylne recenzje.

– Wiem, że moje książki są przekładane, ale nie bardzo się tym interesuję – powiedział "Rz" Stasiuk. – Gdy moja powieść ukazuje się za granicą w świetnym tłumaczeniu, traktuję ją jako zupełnie nowy tytuł.

Na świecie udało się też zaistnieć laureatom nagrody Nike: Wojciechowi Kuczokowi i Dorocie Masłowskiej oraz zdobywcy Nagrody Literackiej Gdynia – Michałowi Witkowskiemu.

Dobrze ma się polska literatura popularna. Książki Katarzyny Grocholi cieszą się popytem w Rosji i na Ukrainie. Andrzej Sapkowski zainteresował wielbicieli fantasy w Rosji, Niemczech, Hiszpanii, Francji i Wielkiej Brytanii. Teraz kolej na Marka Krajewskiego, autora serii o komisarzu Eberhardzie Mocku. Miesiąc temu w Zjednoczonym Królestwie miała premierę jego "Śmierć w Breslau".

Czasem zagraniczni wydawcy interesują się tytułami, które w Polsce nie zdążyły jeszcze zaistnieć. Książka Pauliny Bukowskiej "Niezidentyfikowany obiekt halucynogenny" została kupiona przez izraelskiego wydawcę jeszcze przed krajową premierą.

– Na witrynach francuskich księgarń widziałem prozę Piotra Bednarskiego w przekładzie zmarłego niedawno Jacques'a Burko – wspomina agent literacki Czesław Apiecionek. – Nagle okazało się, że współczesny polski autor, którego nazwisko jest w ojczyźnie właściwie nieznane, za granicą robi karierę. Tak więc nie wystarczy napisać dobrą książkę, by zaistnieć w świecie. Dzieło potrzebuje ambasadora – tłumacza o wyrobionym nazwisku, agenta lub prestiżowego wydawcy, a najlepiej ich wszystkich naraz.

Najczęściej tłumaczeni autorzy

1 Olga Tokarczuk

2 Andrzej Stasiuk

3 Tadeusz Różewicz

4 Witold Gombrowicz

5 Ryszard Kapuściński

6 Czesław Miłosz

7 Leszek Kołakowski

8 Zbigniew Herbert, Paweł Huelle, Magdalena Tulli

9 Andrzej Sapkowski

10 Gustaw Herling-Grudziński, Hanna Krall

11 Wojciech Kuczok, Stanisław Lem, Dorota Masłowska, Sławomir Mrożek, Wisława Szymborska, Dorota Terakowska, Michał Witkowski

Najchętniej przekładane książki

1 "Prawiek i inne czasy" (Olga Tokarczuk)

2 "Heban" (Ryszard Kapuściński), "Jadąc do Babadag" (Andrzej Stasiuk)

3 "Gnój" (Wojciech Kuczok)

4 "Dom dzienny, dom nocny" (Olga Tokarczuk), "Dukla" (Andrzej Stasiuk), "Lubiewo" (Michał Witkowski), "Wojna polsko ruska pod flagą biało czerwoną" (Dorota Masłowska)

Liczba tłumaczeń na języki:

1 Niemiecki (72)

2 Ukraiński (70)

3 Rosyjski (62)

4 Czeski (50)

5 Węgierski (47)

6 Francuski (40)

7 Angielski (37)

8 Hiszpański (35)

9 Litewski (34)

10 Bułgarski (28)

Dane Instytutu Książki według liczby wniosków zgłoszonych do Programu Translatorskiego ©POLAND przez wydawców zagranicznych

– To zaskakujące wyniki – komentuje Olga Tokarczuk. – Wiem wprawdzie, że od kilku lat moje książki czyta się w świecie, ale nie zdawałam sobie sprawy, że są przekładane tak chętnie.

– Polskimi nowościami literackimi żywo interesują się wydawcy niemieccy – ocenia Joanna Czudec z Instytutu Książki, który przyznaje zagranicznym oficynom dotacje na tłumaczenia. – Jednak sam fakt ukazania się dzieła w Niemczech nie gwarantuje światowego sukcesu.

Pozostało 90% artykułu
Literatura
Stanisław Tym był autorem „Rzeczpospolitej”
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Literatura
Reiner Stach: Franz Kafka w kleszczach dwóch wojen
Literatura
XXXII Targi Książki Historycznej na Zamku Królewskim w Warszawie
Literatura
Nowy „Wiedźmin”. Herold chaosu już nadchodzi
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Literatura
Patrycja Volny: jak bił, pił i molestował Jacek Kaczmarski