Pablo Picasso i karykatura Stalina

Autorka Annie Cohen-Solal, której rozgłos przyniosły wcześniejsze biografie Jeana-Paula Sartre’a i Marka Rothko, przeprowadziła wnikliwe śledztwo, przekopując się przez potężne paryskie archiwa muzealne oraz policyjne, aby nakreślić szeroką panoramę czasów Picassa. I dojść do wniosku, że całe życie musiał się zmagać z głęboko zakorzenioną we Francji ksenofobią wobec imigrantów. Był outsiderem nie tylko jako twórca awangardy i kubizmu.

Hiszpan i Niemiec

Picasso, Hiszpan urodzony w Maladze, przybył do Paryża, artystycznej stolicy świata, jako 19-latek na początku XX wieku. Nie mówił jeszcze wtedy po francusku i natychmiast znalazł się w rejestrze policyjnym, bo podejrzewano go o sprzyjanie anarchistom. Policja założyła mu kartotekę, rosnącą przez dziesięciolecia, w której gromadzono notatki inwigilacyjne. Niektóre stemplowano napisem „Hiszpan”, co miało stygmatyzującą wymowę.

Czytaj więcej

Plus Minus

Ten prymitywny Picasso

W 1920 roku prawie żaden amerykański badacz malarstwa nie zajmował się dziełami Picassa. Prowadzący zajęcia na Harvardzie wyśmiał w jednym z wykładów francuskiego mistrza.

Picasso mieszkał we Francji ponad 70 lat. W tym czasie rosła jego sława jako lidera awangardy, zmieniał się jego status społeczny i materialny, ale co najmniej przez pierwsze cztery dekady administracja i policja traktowały go z nieufnym dystansem, podsycanym jeszcze przez XX-wieczne zwroty historii.

W 1914 r., kiedy wybuchła I wojna, kilkaset jego kubistycznych dzieł, powierzonych przez Picassa jednemu z jego najważniejszych marszandów Danielowi-Henry’emu Kahnweilerowi, zostało skonfiskowanych przez francuski rząd na prawie dziesięć lat. Poszło o to, że Kahnweiler był obywatelem niemieckim.

Autorka biografii bada też szczegółowo, dlaczego Picasso do końca życia nie uzyskał obywatelstwa francuskiego. Wniosek o nie złożył tylko raz – w 1940 r. Spotkał się z odmową, mimo że w 1937 r. stworzył antywojenną „Guernicę”, która była jego reakcją na lotniczy atak nazistów i zbombardowanie baskijskiej wioski podczas wojny domowej w Hiszpanii. Dzieło w tym samym roku było eksponowane na wystawie światowej w Paryżu. W obliczu II wojny okazało się, że nie jest to już wystarczający argument za przyznaniem artyście francuskiego obywatelstwa.

Autorka autobiografii poświęca wiele miejsca temu, jak twórca żył w trudnych czasach, ale ostatecznie odniósł triumf jako największy artysta XX wieku. Strategia budowania międzynarodowych relacji z innymi twórcami i marszandami, jest pasjonującym wątkiem. Osobiście sądzę, że znacznie bardziej interesującym niż poznanie z imienia i nazwiska urzędników, których zła wola utrudniała życie Picassowi.

Trudno uwierzyć, że jego obrazy aż do 1947 r. były prawie nieobecne we francuskich kolekcjach publicznych, chociaż w kręgach prywatnych kolekcjonerów cieszyły się powodzeniem. Aby je wprowadzić do muzeów, artysta użył fortelu.

Gdy Francja podjęła decyzję o otwarciu Musée d’art Moderne w Paryżu, zaoferował dziesięć obrazów z różnych okresów twórczości, dając do zrozumienia tym hojnym gestem (wcześniej obdarowywał muzea na prowincji), że stać go na rolę mecenasa. Rada artystyczna większością głosów dar przyjęła, chociaż był pojedynczy sprzeciw.

Obrazy najpierw zaprezentowane zostały w Luwrze – zgodnie z życzeniem Picassa obok dzieł Delacroix, Zurbarána, Courbeta i Uccella. I tak Picasso został pierwszym żyjącym artystą, który otworzył swój pokaz w prestiżowym muzeum. Następnie dzieła przeniesiono do otwartego w czerwcu 1947 r. Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jego dyrektor na inauguracji ogłosił koniec separacji między państwem a geniuszem.

Czytaj więcej

Biznes

Portret kochanki Picassa został sprzedany za zawrotną sumę

Arcydzieło Pabla Picassa z 1932 roku zostało sprzedane za 139 mln dolarów (niemal 580 mln złotych), co jest drugą najwyższą ceną, jaką kiedykolwiek osiągnął obraz tego artysty. Obraz „Femme a la Montre” (Kobieta z zegarkiem), który przedstawia Marie-Teresę Walter, francuską modelkę, która była także kochanką Picassa i bohaterką wielu jego obrazów, był też najdroższym obrazem sprzedanym w 2023 roku.