Mam prawo przypominać o wartościach - mówi Andrzej Seweryn

[b]Rz: Jak się pan czuje po oficjalnym objęciu dyrekcji Teatru Polskiego, jak się pan czuje w Warszawie – tym Paryżu północy![/b]

Od wielu miesięcy nie opuszczam przestrzeni Teatru Polskiego i Krakowskiego Przedmieścia i bardzo dobrze się w niej czuję.

[b]A gdybyśmy tak pokusili się o szerszą perspektywę?[/b]

W Polsce jest tak jak wszędzie na świecie. Czasami człowiek wstaje z uśmiechem na twarzy. A czasem budzi się o piątej rano i nie może już zasnąć, bo ma tysiące problemów, których nie jest w stanie rozwiązać. Wie pan, ja będę...

[wyimek][link=http://www.rp.pl/temat/355194_Zblizenie.html]Czytaj więcej - Zbliżenie[/link][/wyimek]

[b]…ostrożny?[/b]

Nie. Ale mam mówić, że chodniki są nierówne? Pamiętam, jak narzekałem na dziury w warszawskich ulicach, a potem pojechałem do Nowego Jorku i tam dopiero przeżyłem grozę. Życie nie jest proste.

[b]Może pan liczyć na dawnych przyjaciół?[/b]

Nigdy nie straciłem z nimi kontaktu, tak jak z polskimi widzami, teatrem i kinem. Świadczy o tym choćby to, że w plebiscycie miesięcznika „Film” nominowano mnie w kategorii „Najlepszy aktor najlepszych filmów” wraz z Tadeuszem Łomnickim czy Danielem Olbrychskim. Dla kogoś, kto przez 30 lat intensywnie pracował poza Polską, to dowód, że byłem obecny w kraju, mimo że mieszkałem we Francji. Reżyserowałem, grałem w filmach polskich, w Teatrze TVP, przyjeżdżałem z Comédie Francaise i Theatre Vidy z Lozanny. Nie mam poczucia powrotu do miejsca, którego kompletnie nie znam.

[b]Czego spodziewać się po pana dyrekcji w Polskim?[/b]

Teatru nie tworzy jeden człowiek, tylko zespół – to proces, u którego jesteśmy początku. Ważny jest dla mnie program. W spektaklu „Wyobraźcie sobie...” według Szekspira, mówię monolog Tymona Ateńczyka: „Niech bojaźń i litość, pokój, pobożność, prawda, sprawiedliwość, nocny spoczynek i dobre sąsiedztwo, cześć dla rodziców, wiedza i rzemiosło, miara, obyczaj, obrządek i prawo popadną w swoje wredne przeciwieństwo, siejąc zwichrzenie”. Tymon został skrzywdzony przez miasto, dlatego przeklina je. Otóż mam podstawy twierdzić, że to, co dla wielu pokoleń było wartością, zostało dzisiaj odrzucone w imię postmodernizmu i tworzenia nowego świata. Mam prawo przypominać wartości dla mnie niezmiennie ważne, które kocham i szanuję. Inni mogą myśleć inaczej. Domagam się jednak tolerancji dla takich jak ja.

[b]Co będzie z pana obecnością w Comédie Francaise, której jest pan socjetariuszem, czyli współudziałowcem?[/b]

Formalnie jestem z nią związany do 2013 r. Potem – zobaczymy. W lutym będę grał w Paryżu w „Wesołych kumoszkach z Windsoru”.

[b]Tymczasem w niedzielnym cyklu TVP Kultura obejrzymy mało znane „Przejście podziemne” Krzysztofa Kieślowskiego z 1972 r. z udziałem Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej i pana.[/b]

To film zrobiony dla telewizji, nigdy niewymieniany jako pierwsza fabuła Krzysztofa, choć to był jego debiut. Nie pamiętam, jak zagrałem. Mam pewne obawy. Myślę, że Kieślowski był zawiedziony pracą ze mną.

[b]Podobno mówił panu na planie, żeby nie wsłuchiwał się pan w swój głos, bo tak robią kabotyni.[/b]

Skończyłem właśnie szkołę teatralną i ufając we wszystkim moim profesorom, próbowałem np. wypowiadać „ł przedniojęzykowe”, kiedy tylko się dało. W roli Birbanckiego, którą przypomni również TVP Kultura, słychać, jak mówię na przykład „milość”, co może robić dziś dość zabawne wrażenie. Krzysztof sugerował, żebym nie grał tak jak w teatrze.

[b]Ale po latach pretensjonalnie wypadają elementy reportażowe filmu – pan i Teresa Budzisz-Krzyżanowska gracie niezwykle intymnie.[/b]

Dzięki Krzysztofowi mogę powiedzieć, że Dogma nie była dla mnie żadną nowością. Już w latach 70. widziałem, jak kamera wchodzi w tłum, jak kręci się z ręki.

[b]Jak pan zapamiętał Kieślowskiego?[/b]

Mówił, że trzeba żyć i tworzyć niezależnie od ludzi władzy. Podkreślał, że to nie oni będą decydować o jego twórczości, zainteresowaniach i sposobie widzenia rzeczywistości.

[b]Taką wymowę miał spektakl Kieślowskiego „Nie wychylać się”, w którym zagrał pan po „Przejściu podziemnym”. Przedstawienie zatrzymała cenzura. [/b]

Tak. Ale muszę też wspomnieć, że Krzysztof miał sceptyczny stosunek do opozycji demokratycznej. Kiedy przyszedłem do niego, żeby podpisał protest przeciw zatrzymaniu produkcji „Na srebrnym globie” i argumentowałem, że właścicielem filmu jest społeczeństwo, podatnicy, a nie minister kultury – uważał inaczej.

[b]To wymagało odwagi wobec środowiska?[/b]

Oczywiście. Muszę podkreślić, że mówimy o niuansach minionej epoki, które trzeba oceniać z niezwykłą delikatnością i wyczuciem. Krzysztof rozwalał swoimi filmami system, a jednocześnie był, w pewnym sensie, legalistą. Kiedy godził się na pewne zasady działania – nie łamał ich, bo nie lubił podwójnego myślenia. Mówiąc obrazowo – on nie kradłby jabłek z ogrodu towarzysza Cyrankiewicza, a już na pewno nie uważałby, że to działalność patriotyczna.

[b]Spektakl „Nie wychylać się” nie został nigdy wyemitowany. Warto go szukać?[/b]

Obejrzenie go dziś byłoby bardzo ciekawe.

[b]Zobaczymy też „Dyrygenta” Andrzeja Wajdy z 1978 r. W Polsce różnie go oceniano, tymczasem Ingmar Bergman umieścił go na drugim miejscu jedenastki najlepszych filmów.[/b]

To wspaniały film. Powinien być odświeżony, zdygitalizowany. Z wielką satysfakcją czytałem w pamiętnikach Bergmana jak po obejrzeniu „Dyrygenta” rozmawiał na jego temat ze swymi aktorami – m.in. Liv Ullmann i Bibi Andersson.

[b]Pana bohater mówi, że nie ma powodu, by polscy artyści byli gorsi od amerykańskich. To chyba znamienne dla pana późniejszej kariery?[/b]

Pamiętam, że dla wielu polskich filmowców bycie uznanym przez Hollywood było wtedy szczytem marzeń. Dzisiaj takiego poglądu już nie reprezentuję... W momencie kręcenia „Dyrygenta” Zachód nie był mi jeszcze w głowie. Krążyłem na trasie Warszawa – Łódź – Warszawa. Na świecie znany był tylko Zbigniew Cybulski i Daniel Olbrychski. Byłem jednak głęboko przekonany o największej wartości polskiej sztuki. Dziś jest podobnie, z jednym wszakże zastrzeżeniem, które robił Ignacy Paderewski: jesteśmy utalentowani we wszystkich zawodach, ale nie dajemy sobie rady z pracą nad umiejętnościami, warsztatem, organizacją. To trzeba zmienić.

[b]Pana bohater poniósł życiową porażkę w spotkaniu z amerykańską gwiazdą. A jak wyglądało pana spotkanie z sir Johnem Gielgudem?[/b]