Na tę inwestycję Górny Śląsk czekał od dziesiątków lat. Muzeum Śląskie powstało w 1929 r. Do budowy jego gmachu przystąpiono w 1935 r., miał być otwarty w marcu 1940 r. W momencie wybuchu II wojny światowej był najnowocześniejszą siedzibą muzealną w Europie – olbrzymie hole wystawiennicze można było dzielić na poszczególne segmenty w sposób dowolny, w zależności od potrzeb wystaw, była pełna klimatyzacja z uwzględnieniem nadciśnienia zapobiegającego przedostawaniu się do pomieszczeń pyłu węglowego i sadzy, ogrzewanie zainstalowane było w stropach i podłogach, były windy z fotokomórkami i ruchome schody.
Niemieckie władze tzw. rejencji katowickiej, wcielonej do III Rzeszy, uznały gmach za pomnik polskości. Gmach został więc rozebrany cegła po cegle w latach 1941-44 kosztem aż 300 tysięcy marek. Muzeum Śląskie reaktywowano dopiero w 1984 roku, dzięki powstałemu w 1981 roku Społecznemu Komitetowi Odbudowy Muzeum Śląskiego. Do tej pory mieściło się w w dawnym Grand Hotelu z przełomu XIX i XX wieku, gdzie można było eksponować zaledwie kilka procent liczących 118 tysięcy eksponatów zbiorów. Teraz sytuacja diametralnie się zmieniła. Położona w tzw. osi kultury, tuż obok siedziby NOSPR i Międzynarodowego Centrum Kongresowego, nowa siedziba Muzeum Śląskiego dysponuje 25 tys. m kw powierzchni użytkowej, z czego 6 tys. m kw. przeznaczono na wystawy stałe.
W Polsce nie ma takiego obiektu. Wszystkie kondygnacje głównego budynku są pod ziemią – co przypominać ma, iż w tym miejscu do niedawna była kopalnia „Katowice”. Nad powierzchnią są jedynie szklane wieże, doświetlające podziemne ekspozycje. Dzięki takiemu rozwiązaniu zaadaptowane w ramach inwestycji XIX-wieczne budynki dawnej kopalni nie zostały przesłonięte nowym gmachem – mieszczą m.in. sale wystawowe Centrum Scenografii Polskiej i restaurację, część z nich będzie jeszcze rewitalizowana w przyszłości. Kompleks zabudowań obejmuje także wieżę widokową zintegrowaną z wieżą szybu „Warszawa”, z której można zobaczyć panoramę Katowic.
Zwiedzać już można pięć z sześciu stałych wystaw. Dziedzictwo Górnego Śląska obrazują wystawy Sztuki Sakralnej (ze zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego – ta wystawa otwarta zostanie we wrześniu), Plastyki Nieprofesjonalnej (pierwsza w Polsce taka stała ekspozycja) oraz historyczna – Światło Historii. Dział Sztuka Polska obejmuje Galerię Malarstwa Polskiego od 1800 do 1945 roku (jedna z najlepszych kolekcji w Polsce, obejmująca m.in. prace: Michałowskiego, Rodakowskiego, Matejki, Chełmońskiego, Gierymskiego, Wyspiańskiego, Wyczółkowskiego, Pankiewicza), Galerię Sztuki Polskiej po 1945 r. oraz Laboratorium Przestrzeni Teatralnych (kolekcja Centrum Scenografii Polskiej obrazująca rozwój polskiej plastyki teatralnej).
Ekspozycje są ciekawie zaaranżowane. Część z nich wykorzystuje techniki interaktywne i multimedia. Największa z wystaw, historyczna, zajmuje 1400 m kw. i jest 90-minutową narracją o Górnym Śląsku od czasów najdawniejszych do roku 1989. Tworzy ją: 2200 grafik i fotografii, 165 biogramów, 400 obiektów, 160 plansz ekspozycyjnych, 35 paneli interaktywnych, 35 projekcji wideo i 17 słuchowisk. Za jej stronę merytoryczną odpowiada zespół historyków po kierownictwem prof. Lecha Krzyżanowskiego.
