W hołdzie artystom uczestnikom Powstania Warszawskiego

Bohaterowie tej wystawy brali udział w powstaniu, uczestnicząc w konspiracji podziemnych struktur, walcząc z bronią w ręku, ratując zabytki, wykonując prace graficzne, fotografując zniszczenia miasta. Każda z tych biografii to niezwykła opowieść.

Powstańcze losy Henryka Chmielewskiego i Macieja Urbańca

O Henryku Chmielewskim (1923-2022) , pamiętamy przede wszystkim jako o grafiku o niepowtarzalnej kresce i poczuciu humoru, twórcy kultowej serii komiksów „Tytus, Romek i A'Tomek”, którą zaczął tworzyć w 1957 roku, wkrótce po dyplomie na warszawskiej ASP i kontynuował do końca życia.

Powstańcze losy Papcia Chmiela

Foto: Monika Kuc

Wystawa przywołuje jego wojenne losy. Od 1943 roku Chmielewski, pseudonim „Jupiter”, był żołnierzem AK. 1 sierpnia przebywał w miejscu koncentracji na Wspólnej. Około godz. 14. otrzymał rozkaz wymarszu w stronę Okęcia. Ruszył wraz z kolegami w tym kierunku, obok Filtrów, Raszyńską, Tarczyńską, Filtrową. Na Grójeckiej pobrali granaty. W następnych godzinach drużyna uległa rozproszeniu, Chmielewski usiłował przedostać się na Mokotów. Niemcy zatrzymali go w rejonie Fortu Mokotów i przez tydzień przetrzymywali z grupą cywili. Następnie przewieziono go do tymczasowego obozu na terenie składów budowlanych Polmin. Podczas kapitulacji powstania, gdy ludność cywilna opuszczała Warszawę, Henryk Chmielewski wtopił się w tłum i uciekł do Skierniewic.

Czytaj więcej

Powstanie Warszawskie

80. rocznica Powstania Warszawskiego: Na Powązkach zbiórka na groby powstańców

1 sierpnia, w 80. rocznicę Powstania Warszawskiego, Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionów „Zośka” i „Parasol” kwestuje na Powązkach. W ten sposób zbierane są pieniądze na utrzymanie powstańczych grobów. Trwa też zbiórka pieniędzy na portalu zrzutka.pl.

Macieja Urbańca (1925-2019) także doskonale znamy przede wszystkim jako artystę, jednego z najwybitniejszych twórców polskiej szkoły plakatu, jurora Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, laureata wielu prestiżowych nagród, m.in. Biennale Plakatu w Lahti, Złotego Medalu Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, wielokrotnego zwycięzcę za Najlepszy Plakat Warszawy. Na ASP w latach 70. kierował Katedrą Projektowania Graficznego

Ale trzeba także pamiętać, że podczas powstania Urbaniec, pseudonim „Bartek”, walczył jako starszy strzelec podchorąży Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej – w kompanii ochrony Sztabu Obszaru Warszawskiego AK „Koszta” – w I pluton. W Śródmieściu brał udział w atakach na gmachy PAST-y, Poczty Głównej i kościoła św. Krzyża. Został ranny i trafił do szpitala, skąd został wzięty do niewoli.

Twórczość Ewy Faryaszewskiej – jedyne kolorowe fotografie zniszczonej Starówki

Ewa Faryaszewska (1920 -1944); pseudonim „Ewa”; studia na ASP rozpoczęła w 1938 roku. W czasie okupacji była łączniczką batalionu „Wigry”. Podczas powstania działała w grupie ratującej zabytki i zbiory na Starym Mieście, niejednokrotnie z narażeniem życia, pod ostrzałem. Jednocześnie fotografowała. Jest autorką jedynych zachowanych kolorowych fotografii z Powstania, do których używała filmu Agfacolor.

Zmarła 28 sierpnia 1944 roku na skutek ran odniesionych w budynku Ministerstwa Sprawiedliwości na rogu ul. Długiej i Kilińskiego. Obecniepowstaje o niej film.

Krystyna Kozłowska (1922-1987), pseudonim „Krystyna” walczyła w powstaniu Warszawskim w batalionie „Parasol”. Studia zaczynała na architekturze, a kontynuowała na warszawskiej ASP w pracowni malarstwa Felicjana Kowarskiego i Jana Sokołowskiego. Po wojnie należała do grupy artystów wykonujących dekoracje odbudowywanych kamienic Starego Miasta.

Czytaj więcej

Powstanie Warszawskie

Najpopularniejsza rocznica w polskim kalendarzu

Wspomnienie dwóch powstańczych miesięcy ciągle ożywia naszą wyobraźnię, budzi emocje i wywołuje dyskusje. Ludzkie myśli i emocje pokonują upływ czasu – 1 września 1939 r. jest dla nas zamierzchłą przeszłością, ale 1 sierpnia 1944 r. wydaje się o wiele bliższy, choć w rzeczywistości dzieli je jedynie pięć lat.

Plakat „Do broni w szeregach AK"

Nie tylko młodzi artyści angażowali się w powstanie, także starsi, często profesorowie Akademii. Jak np. malarz i grafik Mieczysław Jurgielewicz (1900-1983), przed wojną należący do Stowarzyszenia Grafików Ryt, zdobywca srebrnego medalu na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu w 1937 roku. Jego witraż „Symbol Polski Odrodzonej” dekorował pawilon polski na wystawie Światowej w Nowym Jorku w latach 1939-40.

Plakat „Do broni w szeregach AK” Mieczysława Jurgielewicza

Plakat „Do broni w szeregach AK” Mieczysława Jurgielewicza rozlepiano na murach walczącej Warszawy

Foto: Monika Kuc

Jurgielewicz, pseudonim „Narbutt”, działał w konspiracji w Latach 1939-1944 w Komendzie Głównej Armii Krajowej w Oddziale VI BiP (Biura Informacji i Propagandy) jako kierownik Referatu Graficznego. Podczas Powstania Warszawskiego zaprojektował razem z Edmundem Burke jeden z najbardziej znanych plakatów powstania „Do broni w szeregach AK”, który był rozlepiany na ulicach Warszawy .

Trafił do niewoli niemieckiej - do Oflagu II D Gross-Born. Po wojnie powrócił do pracy na warszawskiej ASP. Od połowy lat 60. był członkiem honorowym Akademii Sztuk Pięknych we Florencji

Jan Marcin Szancer (1902- 1973), niezwykle popularny ilustrator książek dla dzieci i dorosłych, m.in. „Akademii Pana Kleksa”, „Baśni” Andersena, „Pana Tadeusza” Mickiewicza, „Trylogii” Sienkiewicza). W czasie wojny pracował w Komendzie Główna Armii Krajowej w Oddziale VI BiP (Biura Informacji i Propagandy), ilustrując i redagując powstańcze biuletyny. Po upadku powstania wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną.

Malarka Zofia Siemaszko (1907-2009), pseudonim „Hanka” była w czasie wojny łączniczką Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK i współpracowała z grupą kobiet prowadzących nasłuchy przy radiostacjach; uczestniczyła w przygotowaniach, produkcji i rozpowszechnianiu prasy podziemnej, brała udział w pracach wywiadowczych. Z rejonu walk we wrześniu 1944 wyszła kanałami. A następnie była więziona w Stalagu VI C Oberlangen. Po wojnie tworzyła miniatury malarskie postaci historycznych i projektowała tablice pamiątkowe umieszczane na obiektach zabytkowych, m.in. na Bramie Straceń na Cytadeli, Szpitalu Maltańskim.