Kolejne domy i osiedla zostaną podłączone do zbiorczej kanalizacji sanitarnej, a procesy oczyszczania usprawnią nowe i zmodernizowane oczyszczalnie ścieków. Rozległe obszary miast i wsi obejmie system selektywnej zbiórki odpadów, dzięki czemu poprawi się jakość gospodarki odpadami w całych regionach. To inwestycje, które realnie zmieniają polskie miasta i wsie – poprawiają komfort życia, chronią zdrowie i przyczyniają się do czystszego środowiska.

• W tym roku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) podpisał w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 277 umów o łącznej wartości 7,5 mld zł, z czego niemal 5 mld zł to wsparcie ze środków Unii Europejskiej.

• Efektem realizacji projektów będzie blisko 300 km nowej kanalizacji i ponad 200 km sieci wodociągowej, 45 km odnowionych szlaków turystycznych, 200 budynków po termomodernizacji oraz budowa 27 nowych punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK-ów).

• A to dopiero początek, ponieważ przed nami kolejne nabory i inwestycje, które sprawią, że zielona transformacja stanie się jeszcze bardziej widoczna w naszym otoczeniu.

– Fundusze Europejskie zmieniają nasze otoczenie na lepsze – wspierają rozwój lokalnych społeczności, poprawiają jakość życia mieszkańców i chronią środowisko. Dzięki nim powstaje nowoczesna infrastruktura, budynki są bardziej efektywne energetycznie, możliwe są inwestycje w odnawialne źródła energii, ograniczanie zanieczyszczeń i gospodarkę niskoemisyjną. Projekty przynoszą realne korzyści, które służą zarówno ludziom, jak i naturze – tworząc bezpieczniejsze, bardziej przyjazne i zrównoważone miejsca do życia – mówi Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu NFOŚiGW.

Czysta woda w kranach, bezpieczna przyroda wokół

W wielu miejscowościach wciąż brakuje kanalizacji lub sieci wodociągowych, a inne wymagają modernizacji. Dzięki funduszom z programu FEnIKS tysiące mieszkańców zyska dostęp do nowoczesnej infrastruktury wodno-ściekowej.

W ramach działania Gospodarka wodno-ściekowa modernizowane są oczyszczalnie i budowane nowe odcinki sieci kanalizacyjnych. To inwestycje, które sprawiają, że ścieki trafiają tam, gdzie powinny, a rzeki i jeziora stają się czystsze. Dotychczas NFOŚiGW przeznaczył 1,8 mld zł na 39 projektów w ramach FEnIKS z działania 1.3 Gospodarka wodno-ściekowa. Dzięki realizacji tych inwestycji wybudowanych i zmodernizowanych zostanie 296 km sieci kanalizacyjnej i 23 oczyszczalnie ścieków. Skorzystają m.in. mieszkańcy Gdyni, Rawicza, Opola, Kielc i Wrześni. Projekty pozwolą podłączyć ponad 35 tys. osób do zbiorczej kanalizacji sanitarnej i systemu oczyszczania ścieków.

W ramach działania Woda do spożycia modernizowane są stacje uzdatniania i ujęcia wody, stare rurociągi są wymieniane na nowe. Dzięki temu w kranach popłynie woda lepszej jakości – bezpieczna, smaczna i dostępna bez przerw. W 2025 roku podpisano 33 umowy na łączną kwotę blisko 684 mln zł. To konkretne zmiany dla mieszkańców m.in. Dębicy, Rzeszowa, Włocławka, Świebodzina czy Wrocławia. W ramach wszystkich inwestycji, oprócz modernizacji sieci wodociągowej, powstaną nowe przebudowane ujęcia wody i obiekty do jej magazynowania oraz stacje uzdatniania wody. Do tego przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne zakupią inteligentne systemy zarządzania sieciami i monitorowania wycieków z sieci wodociągowej. To podniesie jakość usług dla mieszkańców.

Nowoczesne PSZOK-i dla mieszkańców

W gminach w całej Polsce powstają nowe punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK-i), a istniejące są rozbudowywane i doposażone. To miejsca, gdzie mieszkańcy mogą wygodnie oddać zużyty sprzęt, stare meble, gruz czy odpady niebezpieczne.

Efekty widać od razu, w lasach i przy drogach jest mniej śmieci, a coraz więcej odpadów trafia do ponownego przetworzenia. Wynikiem podpisanych przez NFOŚiGW umów będzie: prawie 20 ton rocznie przedmiotów przekazanych do punktów napraw i ponownego użycia, ponad 2 tysiące ton odpadów rocznie przygotowanych do ponownego wykorzystania i aż 1,6 mln osób objętych systemem selektywnej zbiórki odpadów.

W ramach projektu Systemy selektywnego zbierania odpadów komunalnych uwzględniające rozwiązania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów, w tym ponowne użycie powstanie 27 nowoczesnych PSZOK-ów. Pojawią się również automaty do zbierania odpadów i punkty mobilne, które dojadą tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Wiele PSZOK-ów poprowadzi też działania edukacyjne, pokazując, jak odpowiedzialnie gospodarować odpadami.

Co zyska mieszkaniec? Czystsze otoczenie, bez podrzucanych śmieci, wygodne miejsce oddania odpadów, możliwość recyklingu większej liczby surowców oraz punkt naprawy rzeczy używanych.

Do listopada 2025 roku NFOŚiGW zawarł 20 umów o dofinansowanie ze środków unijnych na łączną kwotę 122 mln zł. W przygotowaniu są kolejne projekty, aby w pełni wykorzystać całą pulę 150 mln zł przeznaczoną na ten cel.

Ciepłe szkoły, mniejsze rachunki – inwestycje w efektywność energetyczną

Kolejnym filarem programu FEnIKS jest wsparcie termomodernizacji budynków publicznych. Nowe okna i energooszczędne oświetlenie, ocieplone ściany, wymiana źródeł ciepła, montaż magazynów energii i paneli fotowoltaicznych to tylko część inwestycji, które sprawią, że szkoły, szpitale i urzędy staną się bardziej energooszczędne i przyjazne użytkownikom. Wsparcie z programu FEnIKS obejmuje również modernizację budynków zabytkowych, tak aby przy zachowaniu ich historycznego charakteru zyskały nowoczesne i ekologiczne zaplecze techniczne.

Wdrożenie systemów zarządzania energią, nowoczesnej wentylacji i podłączenie do sieci ciepłowniczej przekłada się na realne korzyści dla mieszkańców. Budynki zużyją mniej energii, emitując mniej CO2, a jednocześnie staną się cieplejsze i tańsze w utrzymaniu. Dla samorządów to mniejsze rachunki, a dla studentów, pacjentów i pracowników większy komfort każdego dnia.

Efekty tych inwestycji to zużycie energii końcowej mniejsze o 235 578 GJ rocznie, co oznacza czystsze powietrze w miastach i niższe koszty ogrzewania. Z termomodernizacji skorzystają między innymi szkoły, uczelnie wyższe, szpitale, urzędy, parki narodowe, policja i archiwa państwowe. Dzięki tym inwestycjom wkrótce codzienne miejsca pracy, nauki i leczenia staną się nie tylko cieplejsze, ale też bardziej przyjazne środowisku.

Do połowy listopada 2025 roku NFOŚiGW podpisał 81 umów w trzech naborach dotyczących poprawy efektywności energetycznej budynków publicznych takich jak: Kancelaria Sejmu, 27 budynków archiwów państwowych czy pałac Rodziny Scheiblerów i Willa Richtera należące do Politechniki Łódzkiej. Łączna wartość unijnego wsparcia wynosi blisko 1,25 mld zł.

Chronimy naturę i uczymy,  jak o nią dbać

Na ochronę przyrody przeznaczono 743 mln zł z Funduszy Europejskich. W latach 2024-2025 NFOŚiGW podpisał 75 umów, które pozytywnie wpłyną na zachowanie polskiej przyrody.

Dzięki programowi FEnIKS parki narodowe, instytucje ochrony środowiska oraz samorządy mogą działać skuteczniej niż kiedykolwiek. Powstaną nowe ścieżki i bazy edukacyjne, punkty widokowe i tablice informacyjne – miejsca, które łączą naukę z przyjemnością obcowania z naturą. Pomagają także zrozumieć, jak ważna jest ochrona przyrody i jak każdy z nas może się do niej przyczynić. Wsparcie otrzymają również projekty mające na celu ochronę zagrożonych gatunków oraz siedlisk przyrodniczych, zwalczane będą inwazyjne gatunki obce.

Plany ochrony parków narodowych oraz obszarów Natura 2000 pomogą skutecznie dbać o bioróżnorodność. Dzięki realizowanym projektom ponad 300 tys. hektarów obszarów Natura 2000 zostanie objętych działaniami ochrony i odtworzenia. To także niemal 77 tys. m² nowych lub odbetonowanych terenów zielonych w miastach oraz 500 hektarów zielono–niebieskiej infrastruktury, czyli miejskich terenów zieleni z rozwiązaniami służącymi lokalnej retencji wody (ogrody deszczowe, stawy retencyjne). Poprawią one jakość życia mieszkańców, ograniczą skutki suszy i wzmocnią odporność przyrody na zmiany klimatu.

Równolegle wspierane są projekty edukacyjne – warsztaty, kampanie i konkursy ekologiczne. Dzięki podpisanym umowom beneficjenci zrealizują pięć kampanii informacyjno-edukacyjnych ukierunkowanych na poprawę wiedzy i świadomości społeczeństwa na temat celów i zasad ochrony przyrody oraz wpływu zanieczyszczeń na stan środowiska i zdrowie ludzi, zwiększającą świadomość ekologiczną ponad 1,6 mln osób. To kampanie: GOZpodarni, Świadomi Tatr, Ambasadorzy Zmian, Bioróżnorodność oraz kampania w Poleskim Parku Narodowym. Koszt tych działań to blisko 11 mln zł z czego dofinansowanie ze środków unijnych wynosi ponad 9 mln zł.

W 2025 roku NFOŚiGW podpisał 11 umów z parkami narodowymi na działania edukacyjne na ponad 218 mln zł, w tym dofinansowanie z Funduszy Europejskich to 185 mln zł.

Efekty, które zostaną na lata

Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) stanowi kontynuację dwóch wcześniejszych programów Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 oraz 2014-2020. Jego głównym celem jest poprawa warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju. Zakłada on obniżenie emisyjności gospodarki i jej transformację w kierunku przyjaznej środowisku i o obiegu zamkniętym, budowę efektywnego i odpornego systemu transportowego, o jak najniższym negatywnym wpływie na środowisko naturalne, dokończenie realizacji odcinków sieci bazowej TEN-T do roku 2030, poprawę bezpieczeństwa transportu, a także zapewnienie równego dostępu do opieki zdrowotnej, poprawę odporności systemu ochrony zdrowia i wzmocnienie roli kultury w rozwoju społecznym i gospodarczym.

Materiał Partnera