Polska - innowator o skromnych wynikach

Polska zyskała miano „innowatora o skromnych wynikach" w dorocznym zestawieniu, do którego dotarła „Rz". Jesteśmy pod tym względem na czwartym miejscu od końca w całej Unii Europejskiej. Gorzej od nas wypadły tylko Bułgaria, Rumunia i Łotwa.

Względnie szybszy wzrost gospodarczy naszego kraju, jego odporność na kryzys i dziesiątki miliardów euro płynące z unijnej kasy w formie funduszy strukturalnych nie przełożyły się na większą innowacyjność. Wręcz przeciwnie: po czterech latach minimalnie lepszych wyników i miana umiarkowanego innowatora spadliśmy znów o jedną lokatę w dół – do najgorszej grupy „innowatorów o skromnych wynikach", czyli znacznie poniżej średniej UE. Wracamy do sytuacji sprzed 2008 roku.

– By osiągnąć sukces w innowacjach, potrzebne są trzy elementy: pomysł, doświadczeni partnerzy, dostęp do kapitału. Polska to wszystko ma, ale brakuje zapalnika, zachęt, które połączyłyby je w sprawnie działający system – komentuje Arkadiusz Lewicki ze Związku Banków Polskich.

– Dotacje UE płyną często na niewłaściwe projekty i do niewłaściwych firm, które nie mają bazy, by przetrwać, po tym jak grant się skończy. Do prawdziwych innowatorów nie trafiają, bo ich pomysły wykraczają daleko poza urzędnicze pojęcie innowacyjności, a jeśli trafiają, to zaczyna się zabawa z paragrafami – dodaje Janusz Marszalec, ekspert Centrum im. Adama Smitha. – Ale to można zmienić – zastrzega.

Polska jednym z najgorszych krajów w Unii. W czym?

Liderzy ze Skandynawii

Na czele rankingu w UE tradycyjnie znalazła się Szwecja, za nią Niemcy, Dania i Finlandia. To pokazuje, że gospodarka innowacyjna jest względnie bardziej odporna na kryzys i ma mocniejszą pozycję na rynku globalnym. Wszystkie te kraje uniknęły bowiem poważniejszych zawirowań w czasie gospodarczego załamania w Unii, a ich mocną stroną jest eksport.

Unijny ranking jest średnią 24 wskaźników, które opisują różne dziedziny składające się na innowacyjność. Pierwsza grupa to tzw. warunki podstawowe, czyli zasoby ludzkie, systemy badań oraz ich finansowanie. Druga opisuje „działalność przedsiębiorstw" – inwestycje, powiązania i przedsiębiorczość, aktywa intelektualne. Wreszcie trzecia pod nazwą „produkty" pokazuje, jak innowacje przekładają się na korzyści dla całej gospodarki, w tym eksport czy zatrudnienie.

Lepiej z patentami

W porównaniu z poprzednim rankingiem w Polsce poprawiła się sytuacja z patentami i wszelkimi innymi rejestrowanymi formami ochrony własności intelektualnej. Większe są wydatki publiczne na badania i rozwój, poprawa nastąpiła też w wydatkach przedsiębiorstw na ten cel.

Wyraźnie mniej jest natomiast doktorantów, spada też liczba doktorantów spoza UE prowadzących badania naukowe w naszym kraju. A to źle, bo otwartość świata akademickiego jest jednym z warunków innowacji.

Znacznie gorzej jest także z innowacjami w małych i średnich przedsiębiorstwach, które – zdaniem Komisji Europejskiej – są motorem postępu w tej dziedzinie.

– Pieniądze są warunkiem koniecznym, ale absolutnie niewystarczającym dla rozwoju innowacji – podkreśla Anna Hejka, dyrektor zarządzająca Heyka Capital Markets Group.

– Brakuje nam synergistycznego ekosystemu sprzyjającego innowacji od tworzenia stabilnych ram prawnych i podatkowych, przez ograniczenia w wielkości i jakości funduszy venture capital, po odpowiedni edukację. Fundusze VC oprócz pieniędzy dostarczają silnego wsparcia w postaci motywacji finansowej innowatorów, optymalizacji modeli biznesowych, budowania wartości przez nowe kanały dystrybucji, klientów w tym międzynarodowych, zarządzania płynnością itp. – wylicza Hejka.

W Europie na czele rankingu innowacyjności jest nienależąca do Unii Europejskiej Szwajcaria. Na świecie lepsze od europejskich krajów są Korea Południowa, USA i Japonia. Systematycznie rośnie dystans UE do Korei Południowej, zmniejsza się natomiast różnica w innowacyjności między Unią a USA i Japonią.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki a.slojewska@rp.pl

Opinia dla „Rz"

prof. Krzysztof Jan Kurzydłowski dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju