Dług publiczny w USA, krajach UE, Chinach, Indiach

Statystyki długu publicznego wyraźnie pokazują, jak wielkie zniszczenia poczynił kryzys w finansach publicznych wielu państw. O ile, według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w 2007 r. łączny dług publiczny państw rozwiniętych wynosił 72,6 proc. ich PKB, o tyle w 2011 r. sięgnął 102,9 proc. PKB.

W przypadku Stanów Zjednoczonych zwiększył się on z 62,6 proc. PKB do 99,5 proc. PKB, choć prezydent Barack Obama obiecywał na początku swojej kadencji (2009 r.), że zmniejszy go o połowę. W Japonii dług wzrósł ze 187,7 proc. PKB w 2007 r. do monstrualnego poziomu 229,1 proc. w 2011 r., w Wielkiej Brytanii zwiększył się w tym czasie z 44 proc. PKB do 85 proc. PKB. W Polsce w 2007 r. sięgał 45 proc. PKB, obecnie jest bliski konstytucyjnego progu wynoszącego 55 proc. PKB.

Zaciskanie pasa

Według MFW deficyty budżetowe i dług publiczny krajów pozostaną na bardzo wysokich poziomach jeszcze przez wiele lat po zakończeniu kryzysu. Wydatki mające na celu wsparcie systemu finansowego nadal będą uwzględniane w budżetach, ale przychody podatkowe nie będą szybko rosnąć z powodu wolnego wzrostu gospodarczego przechodzącego czasem w spowolnienie. Duże deficyty mogą zaś poważnie osłabić kondycję nawet największych gospodarek.

– Jeżeli nie będzie silnej determinacji do obniżania długu publicznego w dłuższej perspektywie, nie będzie też finansowej stabilności ani zdrowego rozwoju. Będzie to wymagało dokonania trudnych wyborów: kontrolowania wydatków, decydowania, jaka część zasobów gospodarczych może zostać przeznaczona na wsparcie rządowych programów oraz ustanowienia podatków na takim poziomie, by osiągnąć odpowiedni bilans przychodów i wydatków – ostrzegał prezes Fedu Ben Bernanke.

– Wiele krajów musi zacisnąć pasa pod względem fiskalnym, czyli stopniowo zmniejszać wydatki i/lub cofać ulgi podatkowe związane z pobudzaniem gospodarki, ograniczać subsydia. W innym przypadku deficyt budżetowy oraz duży dług publiczny uderzą w narodowe oszczędności oraz źle wpłyną w długim terminie na stopy procentowe i potencjalny wzrost – wskazują analitycy RGE Monitor, firmy badawczej Nouriela Roubiniego, ekonomisty, który przewidział obecny kryzys.

– Kryzys, który dotknął banków, został przerzucony na barki podatników. Będzie więc trwał jeszcze kilka lat, aż finanse publiczne państw rozwiniętych zostaną uporządkowane – prognozują analitycy Erste Group.

Hierarchia dłużników

Wzrost deficytu niejednakowo oczywiście wpłynie na stabilność gospodarczą poszczególnych państw. Pogorszenie stanu finansów publicznych zawsze jest groźniejsze dla krajów mniejszych i biedniejszych niż dla potężnych i bogatych. Nawet jednak najpotężniejsi odczuli skutki fiskalnego kryzysu. Stany Zjednoczone zostały na początku sierpnia pozbawione najwyższego ratingu kredytowego AAA, przez agencję Standard & Poor's. Miały ten rating nieprzerwanie od 1917 r. Analitycy wskazują jednak, że Amerykanie mogą się uważać za szczęściarzy.

– Obecnie Stany Zjednoczone są w bardziej komfortowym położeniu niż inne kraje, dlatego że dolar jest główną walutą rezerwową i wciąż wszyscy chcą kupować amerykańskie obligacje. W podobnej sytuacji Wielka Brytania dużo szybciej niż USA straciłaby rating AAA. Nie było też masowego odwrotu od dolara i amerykańskich aktywów. Jeśli nadzieje na zmniejszenie amerykańskiego deficytu finansów publicznych i długu publicznego zostaną jednak rozwiane, reakcja rynku będzie negatywna. Wielu inwestorów może się odwrócić od amerykańskich aktywów – przewiduje James Shugg, ekonomista z Westpac Banking Corp.

Kryzys zadłużeniowy zaczął się jednak w Europie, od Grecji, która na jesieni 2009 r. przyznała się do fałszowania budżetowych statystyk. To wraz z serią cięć greckich ratingów zniszczyło wiarygodność Aten jako dłużnika i doprowadziło do masowej wyprzedaży greckich obligacji.

Rentowność obligacji dziesięcioletnich emitowanych przez grecki rząd skoczyła z 5,7 proc. na początku 2010 r. do 12 proc. w maju zeszłego roku, a na początku września

2011 r. przekroczyła 19,6 proc. Obecnie rentowność papierów greckich jest jeszcze znacznie wyższa. Koszty obsługi ogromnego długu publicznego (zbliżającego się do 150 proc. PKB) stały się tak duże, że kraj został zmuszony do przyjęcia pomocy finansowej z MFW i Unii Europejskiej. Presja inwestorów jednak nie osłabła i Grecja prawdopodobnie będzie musiała przeprowadzić faktyczną restrukturyzację zadłużenia.