Zaskoczenia starego roku i wydarzenia nowego

Styczeń

Amerykańskie władze lotnicze FAA zakazują lotów najnowocześniejszemu samolotowi świata – B787 Dreamliner. To skutek kilku incydentów związanych z przegrzaniem i tleniem się baterii. Uziemienie 50 maszyn, w tym polskich, trwało ponad trzy miesiące i stało się gigantyczną porażką wizerunkową dla producenta maszyn – amerykańskiego koncernu Boeing. (fot. 1.).

Luty

Skandal z końskim mięsem. Zaczął się od wykrycia koniny w burgerach w sieciach handlowych Wielkiej Brytanii. Potem znaleziono ją m.in. w pulpetach sprzedawanych w hipermarketach szwedzkiej sieci Ikea. Okazało się, że wiele firm garmażeryjnych od lat oszukuje klientów, dodając do dań gotowych tańsze od wołowiny mięso końskie. Afera zakończyła się zamknięciem kilku zakładów przetwórczych, głównie we Francji.

Marzec

Amerykański indeks giełdowy S&P 500 pobił historyczny rekord ustanowiony w październiku 2007 r. Tym samym odrobił w pełni straty z kryzysu. W kolejnych miesiącach główny indeks Wall Street wielokrotnie poprawiał rekord. Rok zakończył około 16 proc. powyżej szczytu sprzed ponad sześciu lat.

16 procent powyżej szczytu z przedkryzysowego roku 2007 jest obecnie S&P 500

Cypr w tarapatach. Jako czwarty kraj strefy euro – po Grecji, Portugalii i Irlandii – otrzymał międzynarodową pomoc finansową. Komisja Europejska, Europejski Bank Centralny i Międzynarodowy Fundusz Walutowy przyznały rządowi w Nikozji 10 mld euro pożyczki na ratowanie sektora bankowego. Ale na wyjątkowo surowych warunkach. Niemal drugie tyle władze w Nikozji musiały zdobyć, zamieniając obligacje banków i nieubezpieczone depozyty na akcje Bank of Cyprus.

10 mld euro - Pożyczka ratunkowa dla Cypru

Kwiecień

Bank Japonii rozpoczął nowy program ilościowego łagodzenia polityki pieniężnej (QE). Skupując aktywa za wykreowane pieniądze, planuje w ciągu dwóch lat niemal o 100 proc. zwiększyć bazę monetarną (składa się na nią gotówka w obiegu i rezerwy banków w banku centralnym). Chce dzięki temu raz na zawsze pokonać deflację, która nęka Japonię z przerwami od niemal dwóch dekad. Agresywna polityka pieniężna Banku Japonii to element tzw. Abenomiki, jak określa się politykę gospodarczą urzędującego od roku premiera Shinzo Abego. Już oczekiwania, że w wyniku wyborów z grudnia 2012 r. dojdzie on do władzy, wywołały spektakularną hossę na tokijskiej giełdzie oraz wyraźne osłabienie jena. (fot. 2.).

Maj

Pożar w Tung hai Sweater – 11-piętrowym budynku zakładów odzieżowych na Rana Plaza w stolicy Bangladeszu – Dhace. Zginęło w nim ponad 1,1 tys. pracowników z 7 tys. zatrudnionych, szyjących odzież dla popularnych światowych sieciówek, m.in Zary, H&M, Mango. Tragedia zwróciła uwagę na fatalne warunki, w jakich pracują banglijskie szwaczki, a większość klientów zapowiedziała zmianę warunków umów z podwykonawcami z Bangladeszu i kontrole w miejscach produkcji. To niemal rewolucja, bo dotychczas wielkie sieci nie interesowały się warunkami, w jakich powstaje zamawiana przez nich odzież. Z międzynarodowej umowy wyłamał się jedynie amerykański Wal Mart.

Czerwiec

Spółka MSCI, dostawca popularnych indeksów giełdowych, zdegradowała Grecję do kategorii rynków wschodzących. W klubie rynków dojrzałych kraj ten utrzymał się 12 lat. To pierwszy przypadek takiej degradacji w historii dostawcy indeksów, które są punktem odniesienia dla funduszy zarządzających aktywami wartymi 7,5 bln dol.

Lipiec

Pieniądz najtańszy w historii. Coraz mocniej widoczne spowolnienie gospodarcze skłoniło Radę Polityki Pieniężnej do rozpoczęcia cyklu obniżek stóp procentowych w listopadzie 2012 r. W marcu władze monetarne zaskoczyły rynek cięciem stóp aż o 0,5 pkt proc. i na tym miały poprzestać. Jednak spadająca na łeb na szyję inflacja (w czerwcu wyniosła 0,2 proc. – najniżej w historii) sprawiła, że Rada musiała znów sięgnąć po amunicję, aby pobudzić popyt w gospodarce. W lipcu nastąpiło ostatnie cięcie, które zepchnęło główną stopę do poziomu 2,5 proc. Pieniądz w Polsce jeszcze nigdy nie był tak tani i niewykluczone, że pozostanie taki przez większość 2014 r.

Kanadyjczyk Mark Carney zastąpił Mervyna Kinga na stanowisku gubernatora Banku Anglii. Obcokrajowiec stanął na czele tej instytucji po raz pierwszy w jej ponad 300-letniej historii. Ewenementem na skalę światową było to, że Carney był wcześniej szefem innego banku centralnego: od 2008 r. kierował Bankiem Kanady i zrezygnował z tego stanowiska, aby przejść do Banku Anglii. To zrodziło żarty, że Kanadyjczyk stworzył globalny rynek pracy dla bankowców centralnych. (fot. 3.).

Wrzesień

Początek końca OFE. Pierwszy rozbiór drugiego filara nastąpił już w 2011 r., kiedy rząd  zdecydował się obniżyć część składki emerytalnej, która płynęła do otwartych funduszy emerytalnych. W połowie 2013 r. przy okazji publikacji raportu z przeglądu systemu emerytalnego minister finansów Jacek Rostowski oraz szef resortu pracy Władysław Kosiniak-Kamysz przedstawili rekomendacje dotyczące gruntownej przebudowy kapitałowej części systemu. Konkrety zaprezentowano na początku września. Warszawska giełda zareagowała na nie głębokimi spadkami. 10 października światło dzienne ujrzała pierwsza wersja nowej ustawy. Po wielokrotnych zmianach w jej zapisach, na początku grudnia w ekspresowym tempie została ona uchwalona przez parlament. 27 grudnia dokument podpisał prezydent, równocześnie kierując nowe prawo do Trybunału Konstytucyjnego. Oznacza to, że budzące kontrowersje przepisy, które m.in. zabierają ubezpieczonym ponad połowę oszczędności z OFE, zakazują funduszom inwestycji w obligacje skarbowe i nie pozwalają się im reklamować, wejdą w życie z końcem stycznia 2014 r.

Sierpień

Budżet do poprawki. Minister finansów długo liczył na to, że mimo nadszarpniętych kryzysem dochodów państwa uda mu się spiąć plan finansów i uniknąć wprowadzania w nim zmian. Jednak przyjęte w ustawie budżetowej założenia od początku były zbyt optymistyczne, a gospodarka dodatkowo zaskoczyła, mocno spowalniając. W rezultacie w lipcu rządzący przyznali, że trzeba obciąć wydatki i podnieść deficyt o 16 mld zł. Aby było to prawnie możliwe, rząd zawiesił dotychczasowe przepisy dotyczące progów ostrożnościowych dla długu publicznego. Dziura wielkości ponad 51 mld zł to największy zapisany w ustawie budżetowej ubytek od początku transformacji.

Październik

W USA po raz pierwszy od 17 lat doszło do paraliżu budżetu federalnego. Dług publiczny Waszyngtonu osiągnął w maju ustawowy limit, ale rząd Baracka Obamy jeszcze przez kilka miesięcy był w stanie zachować płynność dzięki sztuczkom księgowym, takim jak odraczanie wpłat do funduszy emerytalnych pracowników sektora publicznego. W październiku te możliwości się wyczerpały i wiele instytucji sektora publicznego musiało zawiesić działalność do momentu, gdy kongresmani w połowie października porozumieli się w sprawie podwyższenia limitu zadłużenia i budżetu na przyszły rok. (fot. 4.).

Listopad

Parlament Europejski przyjmuje budżet na lata 2014–2020. Jego wartość to 960 mld euro, czyli mniej niż na lata 2007–2013 (993 mld). Dla Polski jest w nim 105,8 mld euro (w poprzednim – 102 mld euro), w tym 72,8 mld na politykę spójności. Projekt budżetu został przedstawiony przez przewodniczącego Komisji Europejskiej Jose Manuela Barroso i komisarza Janusza Lewandowskiego w 2011 roku. Przykrojona wersja została zatwierdzona przez kraje członkowskie w lutym 2013.

33 mld euro chudszy od poprzedniego jest budżet Unii Europejskiej na lata 2014–2020

Człowiek z rynku za sterami resortu finansów. Na fali zmian w rządzie premier Donald Tusk postanowił wymienić urzędującego od sześciu lat ministra finansów Jacka Rostowskiego. Znalezienie jego zastępcy nie było łatwe, a objęcie funkcji przez bankowego ekonomistę było dużą niespodzianką. Nowy minister zapowiedział, że doprowadzi do finału zmiany w OFE i uczyni przepisy podatkowe bardziej przyjaznymi dla przedsiębiorców.

Sukces Szczytu Klimatycznego w Warszawie. Przedłużone o jeden dzień obrady zakończyły się porozumieniem o przeznaczeniu minimum 10 mld dol. rocznie na walkę ze zmianami klimatu w krajach najbiedniejszych. Do roku 2020 ta kwota ma wzrosnąć do 100 mld dol. Nowością nie jest wysokość wsparcia dla najbiedniejszych w walce ze zmianami klimatu, ale mechanizmy, które powodują, że deklaracje pomocy są realne. Ze swojej strony kraje najbiedniejsze miałyby zrezygnować z wyrębu lasów. Zatwierdzono również pomoc dla tych z nich, które ucierpiały wskutek klęsk żywiołowych wywołanych zmianą klimatu. Nie udało się jednak wynegocjować zobowiązań poszczególnych państw do obniżenia emisji dwutlenku węgla.

Grudzień

Pięć amerykańskich agencji nadzorujących sektor finansowy przyjęło ostateczną wersję tzw. reguły Volckera, symbolu reform regulacyjnych mających chronić USA przed powtórką kryzysu z lat 2007–2009. Zakazuje ona bankom, które korzystają z federalnego ubezpieczenia depozytów oraz mają dostęp do pożyczek z banku centralnego, handlu na rynkach finansowych dla własnego zysku.

Koniec trzyletniego programu pomocy dla Irlandii. W 2010 r. rząd w Dublinie poprosił tzw. trojkę (KE, EBC i MFW) o 85 mld dol. Wypłata tej pożyczki była rozłożona w czasie i uzależniona od reform mających ustabilizować finanse publiczne Irlandii i przywrócić jej zaufanie inwestorów. To pierwszy z czterech państw eurolandu korzystających z pomocy trojki, w którym reformy zakończyły się sukcesem.

Rezerwa Federalna zaczyna wygaszanie trzeciej rundy ilościowego łagodzenia polityki pieniężnej (tzw. QE). Program ten, polegający na skupie obligacji hipotecznych i skarbowych za wykreowane pieniądze, amerykański bank centralny z przerwami prowadzi od listopada 2008 r. Trzecia runda ruszyła we wrześniu 2012 r. Ostatnio Fed przeznaczał na skup aktywów 85 mld dol. miesięcznie. W styczniu ta kwota ma spaść do 75 mld dol., a w kolejnych miesiącach, jeśli koniunktura w USA będzie się nadal poprawiała, będzie sukcesywnie zmniejszana. Pierwsze sygnały, że koniec QE jest już blisko, Fed zaczął wysyłać w maju, wywołując zawirowania na rynkach finansowych, zwłaszcza obligacji. Początkowo oczekiwano, że wygaszanie tego programu zacznie się we wrześniu. (fot. 5.).

Sukces negocjacji Światowej Organizacji Handlu (WTO) podczas konferencji ministerialnej w Nusa Dua na indonezyjskiej wyspie Bali. Korzyści dla światowej gospodarki szacowane są na bilion dolarów, ma także powstać 21 mln miejsc pracy, głównie w krajach rozwijających się. Celem negocjacji było odejście od subsydiów w produkcji żywności handlu artykułami rolnymi oraz drastyczne ograniczenie wszelkiego rodzaju barier celnych, w tym obniżenie ceł na żywność importowaną. Negocjacje trwały od 2001 roku.

Bankructwo amerykańskiej kolebki motoryzacji – Detroit, nazywanego także Motown. Nie jest to pierwsza amerykańska metropolia, która wystąpiła o ochronę przed wierzycielami. Ogłoszenie niewypłacalności było konsekwencją kryzysu finansowego, ogłoszenia bankructwa przez General Motors i Chryslera oraz odpływu setek tysięcy mieszkańców, którym rozbudowany przemysł dawał pracę. Miasto jest zadłużone na 18 mld dol. i nie jest w stanie ani obsłużyć, ani spłacić długu.

Unia Europejska pozbawiona przez Standard & Poor's najwyższego ratingu AAA, który został obniżony do AAplus. To upokorzenie dla Brukseli, ale rynki je zignorowały.

Nowa twarz w RPP. Po blisko trzech miesiącach poszukiwań prezydent Bronisław Komorowski powołał na nowego członka Rady Polityki Pieniężnej swojego doradcę, byłego ministra finansów, profesora ekonomii Jerzego Osiatyńskiego. W 10-osobowym gremium Osiatyński zajął miejsce Zyty Gilowskiej, która zrezygnowała z funkcji. Rynek spodziewa się, że nowa osoba zmieni nieco układ sił w Radzie. Gołębio nastawiony Osiatyński może opóźnić moment pierwszej podwyżki stóp procentowych w 2014 r., więc pieniądz będzie tańszy na dłużej. (fot. 6.).

Styczeń

1 stycznia Łotwa, jako druga po Estonii republika bałtycka, zastąpi swoją walutę euro. Łotysze zamówili monety o wartości 400 mln euro i banknoty warte 110 mln euro. (fot. 7.).

Najpierw oszczędności, potem mieszkanie. Wchodzi w życie nowa rekomendacja nadzoru finansowego, która będzie wymagać od osób zaciągających kredyt hipoteczny wyłożenia na początek co najmniej 5 proc. wartości mieszkania. Od nowego roku w ofertach banków pojawią się też preferencyjne kredyty w ramach programu „Mieszkanie dla młodych". Zdaniem ekspertów wraz z ożywieniem gospodarczym i poprawą kondycji gospodarstw domowych, ceny mieszkań mogą trochę pójść w górę, ale podwyżki nie będą drastyczne.

Przewodniczącego Rezerwy Federalnej Bena Bernankego po dwóch kadencjach na tym stanowisku zastąpi obecna wiceprzewodnicząca Janet Yellen. Będzie pierwszą kobietą na czele amerykańskiego banku centralnego, a zarazem najwyżej postawioną kobietą w historii USA. Yellen zastąpić ma Stanley Fischer, dawniej jeden z promotorów pracy doktorskiej Bernankego na MIT, który przez ostatnich dziesięć lat kierował Bankiem Izraela. (fot. 8.).

Luty

Nacjonalizacja czy nie? Zgodnie z podpisaną przez prezydenta ustawą dotyczącą zmian w OFE, na koniec ostatniego dnia stycznia fundusze emerytalne będą musiały podliczyć swoje portfele. Po weekendzie w poniedziałek 3 lutego nastąpi transfer 51,5 proc. tych aktywów do ZUS. Zabieg ten wymuszony fatalną sytuacją finansów publicznych budził i będzie wciąż budzić ogromne kontrowersje. Spora część środowisk prawniczych uważa, że jest to klasyczne wywłaszczenie prywatnych środków należących do ubezpieczonych w OFE, a więc ustawa nie jest konstytucyjna. Zgodność nowego prawa z ustawą zasadniczą zbada Trybunał Konstytucyjny.

Kwiecień

Nowe pieniądze w portfelach. Wiosną do portfeli Polaków trafią nowe banknoty, lepiej zabezpieczone przed fałszerzami. Ich wygląd mocno się nie zmieni, widocznych będzie jedynie kilka technicznych różnic. Z banknotów zniknie podpis byłej prezes NBP Hanny Gronkiewicz-Waltz i zastąpi go podpis obecnego prezesa Marka Belki. Od kwietnia do obiegu trafią też nowe monety o najniższych nominałach. Groszówki będą bite ze stali powlekanej mosiądzem, a nie jak dotychczas z mosiądzu manganowego. Ma to znacząco obniżyć koszt ich produkcji.

Maj

Możliwa obniżka cen ropy naftowej poniżej 100 dol. za baryłkę Brent i szansa na benzynę E95 poniżej 5 zł za litr.

Czerwiec

Kolejny kraj strefy euro – Hiszpania – prawdopodobnie wyjdzie z recesji.