Świat skażony przez wojnę

[b][link=http://www.rp.pl/artykul/9146,492266_Potyczki_z_literatura_.html]Rozmowa z reżyserem "Wenecji" Janem Jakubem Kolskim [/link]

[link=http://www.rp.pl/galeria/9131,1,492263.html]Zobacz fotosy z filmu[/link][/b]

Kolski maluje zwykle na ekranie własny świat pełen magii i poezji, wśród prostych ludzi szuka prawdy o życiu, miłości, namiętności, zdradzie, śmierci. Mówi, że teksty "cudze" ekranizuje, gdy nie może robić osobistych filmów. Z tworzywem literackim mierzy się więc rzadko: "Daleko od okna" nakręcił na podstawie prozy Hanny Krall, "Pornografię" – na motywach powieści Witolda Gombrowicza. Teraz sięgnął po opowiadania Włodzimierza Odojewskiego.

Ekranizując literaturę, Kolski wybiera utwory ocierające się o wojnę. Nie inscenizuje jednak scen batalistycznych. Echa walki i śmierci wdzierają się w życie zwyczajnych ludzi. W 1990 r., w "Daleko od okna" opowiedział o dwóch kobietach, jednym mężczyźnie, jednym strachu, kilku miłościach. O trójkącie, w którym przechowywana w szafie Żydówka rodzi dziecko bezpłodnemu aryjskiemu małżeństwu. Nie pokazując getta i obozów koncentracyjnych, w losach swoich bohaterów zawarł dramat Holokaustu.

W nakręconej pięć lat temu "Pornografii" zachował z Gombrowicza nastrój dekadencji i zmagania z polskimi mitami, od siebie dodając uczucia, które okazują się ważniejsze niż maski. Znów opowiedział o inteligentach skażonych wojną, cierpiących na kompleks niebrania udziału w walce.

[srodtytul]Niekochane dziecko[/srodtytul]

W filmie zrealizowanym na motywach opowiadań Odojewskiego – "Sezon w Wenecji", "Cyrk przyjechał, cyrk odjechał" oraz "Koń pułkownika" – reżyser patrzy na świat oczami małego chłopca. Wrażliwego i zbyt mało kochanego. W jednej z pierwszych scen odwiedza go w internacie matka. – Chciałem cię zobaczyć – mówi stęsknione dziecko. – Żartujesz? Po to jechałam przez pół Polski? – odpowie elegancka kobieta i ruszy w drogę powrotną, nawet nie dopijając herbaty.

Oschła matka, oddalający się od rodziny ojciec, faworyzowany starszy brat – z tym Marek musi się uporać. W liście do Boga pisze: "Będę kochał i będę kochany. Nauczę się mówić o miłości, bo jeszcze tego nie potrafię". Ucieka w marzenia o pięknym życiu, podróżach, ale przede wszystkim o wyjeździe do Wenecji. Jest jednak rok 1939. Coraz głośniej mówi się o wojnie. I swoją Wenecję Marek urządzi w majątku ciotki Weroniki, we wsi Pochajczyk, w zalanej wodą piwnicy jej domu.

[srodtytul]Śmierć coraz bliżej [/srodtytul]

Kolski maluje na ekranie spokojny, prowincjonalny, trochę nudny świat, w który zaczyna wdzierać się wojna. Do Pochajczyka zjeżdżają kolejne ciotki, dla jednej z nich "skończył się czas lampasów i balów", gdy we wrześniu "w trzy minuty" zostawił ją narzeczony generał. Dzieci czają się w lesie, by podpatrywać kawalerzystów stacjonujących na pobliskiej łące, i czytają listy od ojców – z Ostaszkowa i niemieckiego oflagu. – Czy Polska przegrała? – pyta przyrodnia siostra Marka. Z biegiem dni do wiejskiego dworku coraz bliżej podchodzi śmierć. Najpierw zabiera żołnierzy podczas lotniczego bombardowania, potem żydowskiego chłopca Naumka, który nie chciał oddać oficerowi niemieckiemu swoich ukochanych skrzypiec, a wreszcie na łące, od przypadkowego strzału, ginie ciotka Weronika.

"Wenecja" jak większość filmów Kolskiego jest obrazem wielowarstwowym. Są tu echa odchodzącego starego świata, pełne nostalgii portrety czterech sióstr, trochę jak z "Panien z Wilka", którym "egoistyczna matka zniszczyła życie uczuciowe".