„Andy Warhol. Amerykański sen”: Papież pop-artu z Mikovej

Producentami i autorami filmu są Słowacy – scenariusz napisała Petra Basic Slivková, a film wyreżyserował Lubomir Slivka. I nie ma w tym przypadku, bowiem zamysł realizatorów polega na pokazaniu losów sławnego przedstawiciela pop-artu z perspektywy jego rodzinnych korzeni.

Czytaj więcej

Plus Minus

„Historia sztuki bez mężczyzn”: Więcej niż parę procent sztuki

„Historia sztuki bez mężczyzn” Katy Hessel to przemyślane kompendium wiedzy dla ciekawych sztuki błąkającej się dotąd po marginesach.

Rodzice Andy’ego Warhola byli Łemkami

Sięgają one małej słowackiej wioski, Mikovej, w której do dziś znajduje się tablica: „Tu żyli rodzice Andy’ego Warhola”, a byli karpackimi Rusinami, czyli Łemkami. Ten motyw przewija się przez całą opowieść, stanowiąc punkt odniesienia dla kolejnych etapów życia artysty, ale przede wszystkim – człowieka. W Mikovej zaczyna się film o Andym dość szczegółową opowieścią o jego dziadkach i rodzicach, łącznie z przytoczeniem ich weselnego menu. Tam też powracają nieraz autorzy filmu.

Warholów do amerykańskiej emigracji zmusiła bieda i chęć znalezienia lepszego życia. Przemysłowy, zadymiony i ponury Pittsburgh, w którym osiedli, nie był rajskim miejscem, ale dawał pracę i możliwość utrzymania trzech synów Warholów. Andym (ur. 1928), najmłodszym z nich, słabym i chorowitym (już wtedy jego rysunkowe portrety zwracały uwagę dorosłych), szczególnie troskliwie opiekowała się matka, Julia. Jej wpływ na syna podkreślają realizatorzy filmu. Przypominają też, że dzięki niej rodzina była głęboko religijna. Wiszące w domu bizantyjskie krzyże i krucyfiksy nie były elementami dekoracji, ale wyrazem grekokatolickiego wyznania spajającego rodzinę. Dorosły Andy, choć nie afiszował się ze swoją religijnością, też taki był. Jego bratanek wspomina, że kiedyś przy okazji niedzielnego obiadu pytał go, czy był już na mszy.

Pracowity i oszczędny ojciec Warhola, Andriej, kupił dla rodziny dom. Jego przedwczesna śmierć nie tylko była traumą szczególnie dla najmłodszego syna, ale i zmusiła do walki o byt. By przetrwać, Andy sprzedawał wraz z braćmi wycięte z puszek aluminiowe kwiatki, jakie robiła ich matka. I on też, jako jedyny, dostał szansę na studia, rzadko możliwą dla robotniczych dzieci. Studiował projektowanie użytkowe w Pittsburghu, a w 1949 roku wyjechał do Nowego Jorku. Moda i projektowanie wnętrz zawiodły go do sztuki.

Elton John bywał u Andy’ego Warhola

Steven Watson, krytyk i historyk sztuki, przypomina, że Warhol malował wtedy figuratywnie – „dokładnie odwrotnie niż reszta ówczesnego świata sztuki”. W tym też czasie obmyślił swój wizerunek, z którego nie zrezygnował do końca – roztrzepane blond włosy, potem także takie peruki i duże czarne okulary.

Swoją pracownię przy 47 ulicy nazwał „Factory”, a ściągali do niej najdziwniejsi ludzie, również ci sławni, którzy budowali markę artysty i swoją, podobnie jak raczkujące wówczas pojęcie „celebryty” (swoją historię z Andym opowiada Elton John). Uważany za kronikarza tamtejszego społeczeństwa tworzył nie tylko portrety ówczesnych idoli, m.in. Marylin Monroe, ale także przetwarzał produkty kultury masowej, jak butelka coca-coli czy puszki zupy Campbella.

Szokowanie stało się częścią programu, chciał eksperymentować i robić różne rzeczy inaczej – w sposób rewolucyjny wykorzystywał m.in. technikę sitodruku. Twierdził też, że najważniejszą postacią w historii sztuki był Walt Disney.

– Pozostał Andym, jakiego znałem, a nie takim, jakim znał go świat – dodaje kumpel z dzieciństwa Warhola.

Czytaj więcej

Teatr

Teatr TV. Pojedynek Gombrowicza z Mrożkiem

Teatr TV zaprasza w poniedziałek 16 września na premierę „Dowodu na istnienie drugiego”. Ten autorski, udany spektakl Macieja Wojtyszki dowodzi, że ta forma telewizyjnej twórczości wciąż może być cenna, ważna i interesująca.

„Andy Warhol. Amerykański sen”. Pełen unikalnych materiałów archiwalnych dokument 

Historię artysty w filmie opowiada tylko jeden amerykański krytyk sztuki, pozostałe głosy należą do słowackich ekspertów. Także na okoliczność dokumentu przywołana zostaje w szczegółowej opowieści wizyta u Warhola jego słowackiej ciotki.