Ambitne ruchome obrazki idą do galerii, kicz zostaje na ekranie

Animacja narodziła się pod koniec XIX wieku jako rezultat romansu czarno- białego, niemego filmu i wyzwolonej wielobarwnej sztuki. Z początku elitarna, z biegiem lat coraz bardziej się demokratyzowała. Gdzie dziś jest jej miejsce? Należy do sztuki czy do rozrywki?

Aktualizacja: 13.01.2010 00:26 Publikacja: 13.01.2010 00:24

Monika Małkowska

[wyimek][b][link=http://blog.rp.pl/malkowska/2010/01/13/ambitne-ruchome-obrazki-ida-do-galerii-kicz-zostaje-na-ekranie/]Skomentuj[/link][/b][/wyimek]

Film animowany poniosło w różnych kierunkach. Jeden odłam konkuruje ze sztukami wizualnymi na światowych przeglądach. Przykładem sukces Szwedki Nathalie Djurberg, laureatki Srebrnego Lwa na ostatnim weneckim Biennale, którego otrzymała za filmy z plastelinowymi lalkami.

Drugi odłam animacji skręcił ku komercji. Od lat 30. film rysunkowy dostarczał zabawy – najpierw dzieciom, potem infantylnym dorosłym. Disney popularyzował przesłodzoną tandetę. Niecałą dekadę temu wybuchło gorsze zło: animacja cyfrowa. Digitalne paskudztwo wyparło z kin ambitniejszy film animowany. Rysunkowy, lalkowy, wycinankowy, plastelinowy. Na szczęście, stare techniki znalazły azyl w galeriach.

Szlachetna, artystyczna gałąź animacji wyrosła w połowie lat 20. Wtedy film wszedł w bliskie związki z awangardą. Wszystkie najnowsze plastyczne trendy zostały przełożone na ruchome obrazki. Man Ray, Dalí, Bunuel, Picabia, Léger, Clair, Cocteau, Themersonowie – te nazwiska wyznaczyły wygórowany poziom.

Z tej tradycji powstała polska szkoła animacji, która zyskała w świecie podobną sławę, jak nasza szkoła plakatu. Zresztą obydwie dziedziny miały wiele wspólnego. Operowały plastyczną metaforą i były wolne od komercji.

Reklama

Po II wojnie nasza animacja tworzyła się spontanicznie. Wspierali ją ilustratorzy (Szancer), plakaciści (Gronowski), wystawiennicy (Zamecznik), scenografowie (Kilian). Pod koniec lat 50. pojawili się pierwsi mistrzowie: Jan Lenica i Walerian Borowczyk, Witold Giersz, Daniel Szczechura; potem młode pokolenie, już wykształcone animacyjnie: Jerzy Kucia, Julian Antoniszczak, Ryszard Czekała, Zbigniew Rybczyński. Dziś działają ich wychowankowie – Piotr Dumała, Mariusz Wilczyński, Wojtek Bąkowski. Pomimo stylistycznych różnic, wszystkich wymienionych łączy podejście do animacji. Operują skrótami myślowymi, niedopowiedzeniami, żartem. I unikają łopatologii.

Tymczasem w kinach królują utwory bez adresata. Autorzy przekonują, że chcą skupić przed ekranem całe rodziny. W istocie propagują kicz i banał. Mnożą się koszmarki w rodzaju Kota Garfielda, Alvina, Artura i Avatara.

To tylko kilka przykładów z ostatniego roku.

W animacji zachodzą procesy, których wcześniej doświadczyły sztuki piękne. Wieki temu sądzono, że w twórczej dyscyplinie dokonuje się postęp, utożsamiany z rozwojem techniki i zbliżaniem się do realizmu. Perspektywa zbieżna, światłocień i realistycznie oddane podobieństwo uważano za kroki milowe na drodze ku doskonałości obrazu. I co? Wszystko to zakwestionowano już w drugiej połowie wieku XIX. W następnym stuleciu wróciła umowność, znakowość, metafora. A po realizm sięgnęła propaganda i reklama. Za jakiś czas podobny los spotka produkcję 3d.