Wytatuowani rosyjscy gangsterzy

Coraz więcej ambitnych filmów nie trafia w Polsce na duże ekrany, ale od razu na półki z płytami DVD. Zjawisko nie dotyczy już tylko obrazów niszowych, przeznaczonych wyłącznie dla koneserów, ale nawet głośnych tytułów, które mieszczą się w granicach kina popularnego.

Taki los spotkał m.in. „Invictusa” Clinta Eastwooda (premiera DVD we wrześniu) i „The Hurt Locker. W pułapce wojny” Kathryn Bigelow (ukazał się na płycie w lutym – dopiero po zdobyciu sześciu Oscarów miał okrojoną dystrybucję kinową).

[srodtytul]Film na miarę „Ojca chrzestnego” [/srodtytul]

Do tej grupy należą również „Wschodnie obietnice” — kino gangsterskie z ambicjami na miarę „Ojca chrzestnego”. Film Cronenberga był jednym z najlepszych obrazów 2007 roku. Zgromadził na koncie nominacje m.in. do nagrody BAFTA i Oscara za najlepszą rolę męską Viggo Mortensena. Zdobył także laur publiczności na festiwalu w Toronto. Wielu amerykańskich krytyków umieszczało go na swoich listach najciekawszych filmów sezonu.

David Cronenberg jest jednym z tych reżyserów, którzy słyną z pokazywania szokujących scen przemocy. Jednak nie epatuje gwałtem i agresją, by prowadzić grę z oczekiwaniami widza jak np. Quentin Tarantino lub Robert Rodriguez. Dla niego jest to sposób na ukazanie prawdziwej tożsamości ludzi, których zachowania i moralne wybory są bardziej zdeterminowane przez groźne instynkty niż społeczne normy.

Akcja „Wschodnich obietnic” rozgrywa się w środowisku rosyjskiej mafii w Londynie. To hermetyczny męski świat, w którym relacje między członkami przypominają stosunek pana do niewolnika. Głową rodziny jest Siemion (Armin Mueller-Stahl) — z pozoru rozważny i budzący zaufanie niczym ojciec chrzestny z rodziny Corleone. W istocie pod maską miłego, starszego właściciela restauracji kryje się bezwzględny typ, gotowy na każde bestialstwo, by utrzymać władzę. Wykonawcą jego poleceń jest syn Kiriłł (Vincent Cassel), pragnący zasłużyć na uznanie w oczach surowego ojca. Jemu podlega natomiast Nikołaj (Viggo Mortensen), kierowca i ochroniarz, którego sam Siemion zdaje się wyżej cenić niż nerwowego Kiriłła.

Zmiany w życiu gangsterów wywoła Anna (Naomi Watts), położna rosyjskiego pochodzenia, szukająca krewnych zmarłej w londyńskim szpitalu czternastolatki, która urodziła córeczkę. Wśród jej rzeczy Anna odnalazła pamiętnik i wizytówkę restauracji Siemiona. Kiedy spotka szefa mafii ten postawi przed nią ultimatum — pamiętnik w zamian za informację o rodzinie osieroconej dziewczynki. Więcej z intrygi zdradzać nie będę. Rozwój wydarzeń nie jest bowiem dla Cronenberga najważniejszy, choć opowieść prowadzi klarownie, a pod koniec wraz ze scenarzystą Stevenem Knightem przygotował zaskakujący zwrot akcji.

[srodtytul]Konflikt natura-kultura [/srodtytul]

W istocie reżysera interesuje psychoanalityczna warstwa filmu. We „Wschodnich obietnicach” gangsterzy mają wytatuowane ciała i dumnie podkreślają, że nie mają nic do ukrycia, bo całe ich życie zostało zapisane tuszem na skórze. Kodeks mafijny traktują niczym boskie prawo, a nie tylko zbiór zasad pozwalających sprawnie funkcjonować przestępczej organizacji.

Podporządkowanie własnej tożsamości klanowo-plemiennym regułom zostaje przez Cronenberga zderzone z drzemiącymi w bohaterach popędami i pragnieniami. Mężczyzn w świecie portretowanym przez Cronenberga zdaje się łączyć homoerotyczna więź podlana krwią, widoczna w scenach przemocy, ale piętnowana przez gangsterskie prawo i wypierana ze świadomości. W ten sposób reżyser tworzy pełne napięcia studium o konflikcie między naturą człowieka a kulturowymi rytuałami.

Fascynującą kreację stworzył w filmie Viggo Mortensen jako Nikołaj. Dla gangsterów jest człowiekiem z zewnątrz. Wydaje się również, że w przeciwieństwie do nich zachował wrażliwość i potrafi odróżnić dobro od zła. Jednak Mortensen stopniowo pokazuje, jak Nikołaja zmieniło gangsterskie środowisko, choć nie pozbawia swojego bohatera aury tajemnicy. Dlatego w finale trudno odgadnąć, czy Nikołaj jest bestią w ludzkiej skórze, gangsterem o złotym sercu, a może kimś, dla kogo rola mafiosa jest tylko przykrywką, oddzielającą go od normalnego świata.