Ukarany oligarcha

Miał 40 lat i był najzamożniejszym człowiekiem w Rosji, jednym z najbogatszych na świecie, gdy rosyjska służba bezpieczeństwa aresztowała go we własnym samolocie. Autor zrealizowanego w 2011 roku filmu, Cyril Tuschi, pokazuje nie tylko jak do tego doszło, ale także reakcje polityków, współpracowników, bliskich rosyjskiego oligarchy. Rozmawia też z uwięzionym Chodorkowskim, który najpierw został skazany na 8 lat pozbawienia wolności za niepłacenie podatków. Wysłano go do kolonii karnej na Syberii, niemal 6,5 tys. km od Moskwy. Ujął się za nim nawet ówczesny prezydent USA, George Bush, uważając, że uznano go winnym z pogwałceniem wszelkich procedur. Jednak poza wywołaniem emocjonalnej reakcji Putina – nic nie wskórał.

Autor filmu przypomina młodzieńcze lata Chodorkowskiego, jego studia na wydziale chemii w Instytucie Mendelejewa na początku lat 80., na których poznał swą pierwszą żonę do dziś uważającą go za wyjątkowego człowieka. Opowiada o nim także znajomy z tamtych lat, Maks Walecki, dzisiaj milioner, przed laty nadzorujący pracę jednej ze studenckich brygad robotniczych.

- Byłem jego szefem - wspomina. - Chodorkowski wydawał mi się nudny i skryty. Dużo pracował, rzadko się bawił.

Podobno Chodorkowski jako nastolatek miał nad łóżkiem plakat Lenina, a jego ulubioną książką była „Jak hartowała się stal"... Kariera niedoszłego chemika rozpoczęła się z przemianami pierestrojki i wolnym rynkiem.

- Robiliśmy wszystko – opowiada Michaił Brudno, jeden z dwóch wspólników Chodorkowskiego, z którym potem także współzarządzali Jukosem. - Najpierw importowaliśmy komputery i żywność. Zawsze robiliśmy to, czego nie robił nikt inny.

Chodorkowski założył pierwszy w Rosji prywatny bank – Menatep – skrót od Centrum Naukowo-Technicznej Twórczości Młodzieży. W latach 90. żadna firma w Rosji nie mogła powstać bez zgody państwa. Bank Chodorkowskiego miał specjalne przywileje i zarządzał lukratywnymi funduszami państwowymi. Żeby dowiedzieć się, jak do tego doszło, autor filmu spotkał się także z byłym ministrem gospodarki i poetą Jewgienijem Saburowem... Oprócz wielu pojawiających się w filmie rozmówców są i wielcy nieobecni, którzy odmówili wystąpienia w nim. Wśród nich m.in. Michaił Gorbaczow.

Kolejni rozmówcy kreślą też portret człowieka – zdecydowanego, nawet aroganckiego, a z drugiej strony - nie szastającego pieniędzmi, nie noszącego markowych ubrań...

Rozmowa z twórcą filmu "Chodorkowski"

Niemal dwugodzinny, lecz nie nużący, film relacjonuje szczegółowo historię konfliktu Putina z Chodorkowskim, a także punkt po punkcie zdarzenia mające miejsce ostatnie trzy dni przed jego aresztowaniem.

W pierwszym procesie, w którym zarzucono Chodorkowskiemu uchylanie się od płacenia podatków. Po odbyciu połowy kary więzień wnioskował o wcześniejsze zwolnienie, ale sąd odrzucił prośbę. W drugim procesie oskarżono Chodorkowskiego o  kradzież 350 milionów baryłek własnej ropy.