Pandemia koronawirusa wywołała wiele obaw wśród zwykłych ludzi, w tym niechęć do używania banknotów.

Jak dotąd nie ma żadnych badań naukowych wskazujących na to, że wirus utrzymuje się szczególnie długo na banknotach. Bank Anglii wydał komunikat mówiący, że ryzyko związane z dotykaniem banknotu wykonanego z tworzywa polimerowego nie jest większe od ryzyka zakażenia się przez kontakt kartą kredytową.

Niemiecki Bundesbank zapewnia, że niebezpieczeństwo przenoszenia się koronawirusa na banknotach jest minimalne. Bank Kanady wezwał sprzedawców, by przestali odmawiać przyjmowania banknotów. Inne banki centralne podjęły bardziej zdecydowane działania mające uspokoić przestraszonych ludzi. Ludowy Bank Chin sterylizował banknoty w regionach ChRL szczególnie mocno dotkniętych pandemią. Amerykański Fed poddawał podobnemu oczyszczaniu dolary wracające z Azji. Na dezynfekowanie banknotów zdecydowały się też banki centralne m.in. Korei Płd., Kuwejtu i Węgier. W Indiach, Gruzji i kilku innych państwach banki centralne rekomendowały zaś obywatelom korzystanie z płatności elektronicznych.

W wielu krajach podniesiono w czasie pandemii limity dotyczące transakcji bezdotykowych. Można się spodziewać, że za kilka miesięcy dane statystyczne pokażą, że doszło do solidnego wzrostu liczby takich płatności w wielu krajach. Co jednak z ludźmi niemającymi kont bankowych? Tylko w Wielkiej Brytanii nie ma ich 1,3 mln konsumentów. Bank Rozliczeń Międzynarodowych (BIS), czyli instytucja zwana bankiem banków centralnych, w jednym ze swoich niedawnych biuletynów zasugerował, że rozwiązaniem może być stworzenie odpowiedniej infrastruktury, umożliwiającej płatności emitowanymi przez państwa walutami elektronicznymi.

Przyspieszający trend

Projekty dotyczące państwowych walut elektronicznych pojawiały się już na długo przed pandemią koronawirusa. Na przełomie 2019 i 2020 r. widać było ich wyraźne przyspieszenie. W styczniu ogłoszono powstanie grupy banków wspólnie studiujących ten problem. W jej skład wchodzą: Europejski Bank Centralny, Bank Anglii, Bank Japonii, Szwajcarski Bank Narodowy i szwedzki Riksbank. Tą grupą studyjną kieruje Benoit Coeure, członek zarządu EBC w latach 2011–2019. Riksbank ogłosił w lutym, że rozpoczyna projekt pilotażowy państwowej kryptowaluty o nazwie „e-korona" (e-krone). Grupa ludzi będzie przez rok testować zastosowania e-korony. „W środowisku testowym uczestnicy symulacji będą mogli trzymać e-korony w portfelu cyfrowym, dokonywać płatności, depozytów i wypłat za pomocą aplikacji mobilnej. Użytkownicy będą mogli też dokonywać płatności za pomocą gadżetów, takich jak smartwatche" – mówi komunikat Riksbanku.

Lael Brainard, członek Rady Gubernatorów Rezerwy Federalnej, jeszcze dwa lata temu mówiła, że „nie ma szczególnej potrzeby", by powstała kryptowaluta stworzona przez amerykański Fed. Na początku lutego przyznała jednak, że Rezerwa Federalna prowadzi badania nad cyfrowymi systemami płatności, w tym nad potencjałem stworzenia kryptowaluty przez bank centralny. Niewiele ujawniła na temat tych studiów, ale do tej ewentualnej amerykańskiej państwowej waluty wirtualnej już przylgnęła nazwa „fedcoin".

– Biorąc pod uwagę ważną rolę dolara, kluczowe jest, byśmy pozostali w awangardzie badań i wdrażania polityki w kwestii wirtualnej waluty banku centralnego – powiedziała Brainard. Jej słowa odebrano jako oznakę tego, że USA boją się wyprzedzenia w tej dziedzinie przez innych. Być może więc Fed postanowił poważniej zająć się kwestią państwowej wirtualnej waluty po tym, jak na jesieni 2019 r. pojawiły się doniesienia mówiące, że Ludowy Bank Chin jest zaawansowany w pracach nad wirtualnym juanem.

Chińska wirtualna waluta weszła już w fazę ograniczonych testów w kilku dużych miastach ChRL. Jest ona powiązana z numerami telefonów jej użytkowników i przesyłana za pomocą aplikacji na smartfony. Jeden z anonimowych chińskich oficjeli powiedział Nikkei Asia Review, że wirtualny juan może trafić do szerszego obiegu w przyszłym roku, jeśli tegoroczne testy spełnią oczekiwania władz. Jeśli nie, to nowe testy będą przeprowadzone w 2021 r. a wirtualna waluta trafi do obiegu przed Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi w 2022 r.

O tym, że plany wirtualnego juana wywołały pewien niepokój wśród innych banków centralnych, świadczą również działania japońskich władz. W końcówce lutego doszło w Tokio do narady przedstawicieli Banku Japonii, Ministerstwa Finansów i Agencji Usług Finansowych dotyczącej tworzenia państwowej kryptowaluty. Oficjalnie zapewniano co prawda, że prace nad taką wirtualną walutą potrwają długo, ze względu na wyzwania technologiczne i prawne, ale nie ukrywano, że Japonia obawia się, że wirtualny juan uzyska zbyt dużą rolę w globalnym systemie finansowym. Japońscy oficjele wskazywali przy tym, że ich kraj powinien współpracować z USA przy tym projekcie.

– Bez USA nie możemy przeciwstawić się podejmowanym przez Chiny próbom rzucenia wyzwania obecnym walutom rezerwowym oraz międzynarodowemu systemowi rozliczeniowemu – powiedział Norihiro Nakayama, deputowany rządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej.

Pewnym ostrzeżeniem dla banków centralnych z całego świata mógł być również rozpoczęty przez Facebooka projekt stworzenia „stabilnej wirtualnej waluty" o nazwie libra. Spotkał się on z dużą krytyką polityków i przedstawicieli banków centralnych. Z projektu wycofało się wielu partnerów, m.in. Visa i Mastercard. Być może te spółki obawiały się, że Facebook (zmagający się w ostatnich latach z dużą krytyką) może nie podołać wyzwaniom regulacyjnym związanym z tym projektem. Choć szanse na stworzenie libry mocno się oddaliły, to jednak wizja „stabilnej kryptowaluty", za którą stoi prywatny cyfrowy gigant, mogła być dla banków centralnych sygnałem alarmowym mówiącym, że kontrola nad pieniądzem może im się wymknąć z rąk.