Bankowa fuzja po polsku

Pomysł przejęcia Banku Zachodniego WBK przez PKO BP ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Ostateczna decyzja nie zapadła, ale gdyby spółka córka AIB trafiła do PKO BP, to faktyczny efekt przejęcia ujawni się dopiero po kilku latach.

Warto spojrzeć na problem nie z perspektywy emocji, lecz ekonomicznych efektów fuzji i przejęć (M&A). Analizując ewentualny zakup kontrolnego pakietu akcji BZ WBK przez PKO BP, należy rozpatrywać dwa aspekty: efektywność transakcji z perspektywy banku przejmującego oraz jej wpływ na stabilność systemu bankowego.

[srodtytul]Efektywność transakcji[/srodtytul]

Istnieje wiele analiz efektywności M&A dla rynku europejskiego i amerykańskiego. Nie dają one jednoznacznych rezultatów, choć większość pokazuje, iż oczekiwania co do rezultatów M&A w większości nie są spełniane. Przeprowadzono także badania autorskie oceny efektywności M&A banków unijnych za lata 1994 – 2007.

Wprawdzie każda transakcja ma cechy unikalne, ale uogólnienia pozwalają lepiej ocenić realne możliwości zakończenia przedsięwzięcia sukcesem. W okresie kilku tygodni przed i po podaniu transakcji do publicznej wiadomości przeciętna transakcja M&A przynosi znaczny wzrost wartości akcjonariuszom przejmowanych instytucji finansowych, a akcjonariusze banków przejmujących z siedzibą w UE przeważnie w tym okresie tracą. Jeżeli za miarę sukcesu transakcji M&A przyjmiemy wynik osiągnięty z perspektywy wszystkich grup akcjonariuszy, wtedy transakcje M&A przeprowadzane przez banki unijne wytwarzają przeciętnie rzeczywistą wartość i są korzystne z ekonomicznego punktu widzenia. Natomiast w perspektywie długookresowej (do trzech lat po dniu ogłoszenia transakcji) przejęcia w sektorze bankowym UE są neutralne, czyli przeciętnie nie wpływają na wartość udziałów akcjonariuszy instytucji przejmujących.

Wskazać można także kluczowe czynniki sukcesu transakcji, tzn. wielkości, które może wziąć pod uwagę kierownictwo banku, podejmując decyzję o przejęciu, a które pozytywnie wpływają na wynik transakcji. Czynniki te różnią się w zależności od horyzontu czasowego, w którym dokonuje się oceny.

Dyskusja o sprzedaży udziałów AIB w BZ WBK prowadzona jest publicznie od pewnego czasu, a zatem większość krótkookresowych efektów związanych z przejęciem została już prawdopodobnie zdyskontowana przez rynek. Nie należy więc oczekiwać znacznych reakcji cenowych akcji PKO BP w chwili ogłoszenia transakcji. Poniżej skoncentrujemy się na analizie czynników sukcesu transakcji z perspektywy długookresowej. Są to:

– Relatywna wielkość partnerów transakcji: proces integracji w przypadku większych banków jest bardziej skomplikowany i trudniejsze jest osiągnięcie efektów synergii. Mimo to średnio wyższe stopy zwrotu przynosiły transakcje, w których przejmowane były banki o relatywnie dużej wielkości w stosunku do banku przejmującego. Czynnik ten nie powinien mieć wpływu na wynik transakcji przejęcia BZ WBK przez PKO BP, bo mamy do czynienia z transakcją średniej wielkości.

– Efektywność: pozytywny wpływ na wynik transakcji mają te M&A, dzięki którym dokonuje się transfer wiedzy z banku przejmującego do banku przejmowanego. Bank przejmujący musi cechować się wyższą efektywnością niż bank przejmowany. PKO BP charakteryzuje się jednak niższą efektywnością niż BZ WBK, co nie pozwala na transfer wiedzy do banku przejmowanego. Wysoki poziom efektywności BZ WBK będzie prawdopodobnie ujęty w relatywnie wysokiej cenie.

– Dywersyfikacja: Również dywersyfikacja (przychodów i geograficzna) może być źródłem tworzenia dodatkowej wartości. Wyniki dotychczasowych badań pokazują, że dywersyfikacja źródeł przychodu wpływa – wbrew intuicji - negatywnie na wynik transakcji. PKO BP i BZ WBK charakteryzują się jednak podobnymi źródłami przychodu, co jest w tym kontekście pozytywne.Dywersyfikacja geograficzna, tzn. nabycie instytucji finansowej za granicą, wpływa zazwyczaj pozytywnie na wartość banku przejmującego, ponieważ cykle koniunkturalne, nawet w Europie, nie są ze sobą doskonale skorelowane. Transakcje krajowe przynoszą na ogół straty akcjonariuszom banku przejmującego.

– Doświadczenie: planowanie i przeprowadzanie transakcji oraz integracja należą do kompleksowych procesów wymagających pewnego doświadczenia. Z tego powodu często wydaje się, że sukces transakcji powinien być zapewniony, jeżeli bank przejmujący ma odpowiednie doświadczenie. Dane empiryczne pokazują jednak negatywną zależność między liczbą przeprowadzonych transakcji a wzrostem wartości banku przejmowanego, co świadczy o tym, że maksymalizacja wartości dla akcjonariuszy nie jest głównym motywem takich transakcji. Fakt, że PKO BP nie ma dużego doświadczenia w przejmowaniu innych banków, przemawia na korzyść przeprowadzenia tej transakcji.

Poza przytoczonymi wyżej argumentami należy jeszcze wziąć pod uwagę zróżnicowaną kulturę organizacyjną obu instytucji, co może prowadzić do istotnych konfliktów podczas integracji, a także znaczące ryzyko operacyjne takiej transakcji i powiązany z nim potencjalny odpływ klientów. Na uwagę zasługuje także likwidacja podwójnych oddziałów i określonych departamentów w dotychczasowych siedzibach banku (Wrocław, Poznań), co negatywnie wpłynie na lokalny rynek pracy.

W perspektywie długookresowej nieco więcej czynników przemawia przeciwko przejęciu BZ WBK przez PKO BP, a jeżeli do transakcji dojdzie, akcjonariusze banku przejmującego nie mogą raczej liczyć na wzrost wartości.

[srodtytul]Stabilność sektora[/srodtytul]

Według danych Komisji Nadzoru Finansowego na koniec 2009 r. banki z kapitałem zagranicznym kontrolowały ok. 63 proc. aktywów sektora bankowego. Dane Europejskiego Banku Centralnego dla wszystkich krajów UE za 2008 rok stawiają Polskę na dziewiątym miejscu (ok. 53 proc.) w Unii pod względem udziału spółek córek banków z innych krajów unijnych, przy średniej dla UE -27 rzędu 11 proc. W pierwszej dziesiątce dominują nowe kraje UE.

Znaczący udział kapitału zagranicznego długo był postrzegany jako czynnik korzystny, stabilizujący sytuację w sektorze bankowym. Trwający globalny kryzys finansowy zmącił tę sielankę i trudno jednoznacznie pozytywnie ocenić rolę kapitału zagranicznego w systemie bankowym. Wprawdzie w Polsce nic złego się nie stało, bowiem żadna z globalnych spółek matek nie zaraziła swoimi problemami lokalnej spółki córki, ale samo zagrożenie jego wystąpienia nie było iluzoryczne. Dlatego też opcja 5-proc. wzrostu udziału w rynku banku pod kontrolą kapitału polskiego wydaje się atrakcyjna politycznie i w dłuższej perspektywie – ekonomicznie, przy założeniu, że proces przejęcia zostanie przeprowadzony perfekcyjnie, a połączony bank będzie bardzo dobrze zarządzany.

Większy udział banków kontrolowanych przez rodzimy kapitał w systemie bankowym zwiększa odporność na „import” zagrożeń, jednak nie zmienia radykalnie krajobrazu w sektorze bankowym, a taka zmiana byłaby potrzebna, aby znacząco móc ograniczyć wpływ zawirowań na rynkach międzynarodowych na polski sektor bankowy. Spoglądając z innej perspektywy, oba banki są instytucjami ważnymi systemowo: PKO BP ma ok. 15-proc. udział w aktywach sektora bankowego, BZ WBK zaś – ok. 5-proc. Po połączeniu mielibyśmy do czynienia z jeszcze większym bankiem z etykietami „too big to fail” i „too big to safe”, który w razie problemów finansowych wypatrywałby wsparcia krajowego budżetu.