Dania szuka sposobu, jak uchronić Grenlandię przed Donaldem Trumpem

Korespondencja z Kopenhagi

– Jesteśmy w stałym kontakcie z osobami w bezpośrednim otoczeniu Donalda Trumpa. Jakimi? Tego nie mogę powiedzieć. Ale najważniejsze jest co innego: to sam Trump zdecyduje, co dalej w sprawie Grenlandii. A na niego bezpośredniego przełożenia nie mamy – mówi „Rz” źródło w duńskim rządzie. 

Trump zapowiedział, że „w taki czy inny sposób Grenlandia będzie nasza”. Od kilku miesięcy do tematu nie wraca. Jednak w Kopenhadze wszyscy są przeświadczeni, że „coś szykuje”. „Wall Street Journal” ujawnił, że Amerykanie starają się zidentyfikować „użytecznych” Grenlandczyków, którzy byliby gotowi włączyć się w plan aneksji gigantycznej wyspy przez Stany Zjednoczone. Wykryto także, że trzech obywateli amerykańskich prowadziło działania szpiegowskie na Grenlandii, co skłoniło duński MSZ do wszczęcia oficjalnej procedury protestacyjnej przeciw USA. 

Czytaj więcej

Polityka

Grenlandia chce niepodległości. Tymczasem „wzmacnia więzi z Danią”

Grenlandia będzie wzmacniać więzi z Danią, aż będzie mogła stać się suwerennym państwem - powiedz...

Bez Grenlandii powierzchnia Danii jest niewiele większa od Województwa Mazowieckiego. Z Grenlandią staje się największym krajem europejskim poza Rosją. Wyspa kryje też ogromne pokłady surowców. Co prawda ich wydobycie z powodu skrajnych warunków klimatycznych pozostaje na razie nieopłacalne: taniej jest je sprowadzać spoza Europy. Jednak coraz ostrzejsza rywalizacja z Chinami, Rosją i innymi autorytarnymi potęgami nauczyła Zachód, że czasem warto zapłacić więcej, aby mieć własne surowce. Ocieplenie klimatu otwiera także nowe szlaki morskie w regionie Antarktyki, co stwarza kolejną szansę na rozwój Grenlandii.

Donald Trump chce przejść do historii jako pierwszy od 150 lat prezydent, który znacząco powiększył terytorium USA

Duński wywiad uważa, że jeśli Rosja uwolni się od wojny w Ukrainie, może zagrozić Grenlandczykom. Już teraz Moskwa zdobyła w tej części świata przewagę nad NATO. Ma najwięcej lodołamaczy na świecie, szybko rozwija też flotę okrętów podwodnych o napędzie atomowym. Takie jednostki, jeśli prześlizgną się między Wielką Brytanią, Islandią i Grenlandią, mogą ukrywać się długo pod ogromnymi połaciami lodu. To znakomity punkt do ataku atomowego zarówno na Stany Zjednoczone, jak i na Europę Czy też szantażu takim atakiem. 

To właśnie konieczność zabezpieczenia Grenlandii przed spełnieniem się podobnego scenariusza jest oficjalnym powodem planów aneksji Trumpa. Z tego powodu parlament w Kopenhadze uchwalił dodatkowy budżet 6,5 mld dol na wzmocnienie bezpieczeństwa w rejonie arktycznym. Dania wprowadziła pobór, także dla kobiet. Doszło do nieformalnego podziału zadań między krajami skandynawskimi: Szwecja i Finlandia zajmują się Bałtykiem, a Dania i Norwegia koncentrują się na dalekiej północy. We wrześniu duńskie siły zbrojne przeprowadziły największe do tej pory manewry na Grenlandii, a miesiąc później powtórzyły je już z udziałem Amerykanów. 

Jednak Duńczycy podejrzewają, że logika działania Trumpa wykracza poza kwestie bezpieczeństwa. Chodzi o megalomanię prezydenta Aneksja Grenlandii oznaczałaby, że przeszedłby do historii jako pierwszy amerykański przywódca, który znacząco powiększył Stany Zjednoczone od czasu przejęcia Alaski (od Rosjan) przez Andrew Johnsona w 1867 r. Ta sama logika zapewne kierowała miliarderem, gdy groził przekształceniem Kanady w kolejny stan USA. To jest jednak operacja znacznie bardziej złożona niż ewentualne przejęcie Grenlandii.

Czytaj więcej

Polityka

Mroźne przyjęcie Amerykanów na Grenlandii

Wizyta amerykańskiej delegacji na Grenlandii została zinterpretowana jako rekonesans i agresywny...

Już teraz Ameryka może właściwie wszystko na wyspie. Pozwala jej na to umowa zawarta w 1951 r. z duńskim rządem. Wcześniej, w 1941 r. Waszyngton przejął kontrolę nad tym terytorium, gdy III Rzesza zajęła Danię. Chodziło o zapobieżenie okupacji Grenlandii przez Niemców. Cztery lata później Amerykanie co prawda oddali wyspę, ale wysunęli też propozycję jej zakupu. Kopenhaga stanowczo ją odrzuciła. Od tego czasu nastroje w Danii się nie zmieniły.

– Nie damy się zastraszyć – ostrzega Trumpa premier Mette Frederiksen.

Duńscy dyplomaci od kilku miesięcy objeżdżają europejskie stolice w nadziei na zbudowanie wspólnego frontu przeciw Ameryce. Największy sukces odnieśli w Paryżu. Francja nie tylko razem z Niemcami wzięła udział we wrześniowych ćwiczeniach wojskowych na Grenlandii ale w czerwcu Emmanuel Macron przyleciał tu na parę godzin i zadeklarował, że wyspa „nie jest ani na sprzedaż, ani nie może zostać anektowana”.

Grenlandia mogłaby stać się 28. członkiem Unii Europejskiej

Jednak pozostałe kraje europejskie wolą zbytnio się nie wychylać. Nie chcą narażać się Trumpowi w sytuacji, gdy przynajmniej życzliwa neutralność Ameryki wobec Ukrainy jest konieczna, aby Putin poniósł klęskę. 

W Kopenhadze pojawia się więc coraz częściej inny scenariusz: przystąpienia Grenlandii do Unii Europejskiej. Wyspa co prawda stała się w 1973 r. częścią ówczesnej EWG jako terytorium duńskiej korony. Dwanaście lat później opuściła jednak Wspólnotę z powodu restrykcyjnych reguł połowu ryb, jakie próbowała narzucić Bruksela. 

Wyłoniony w wyniku marcowych wyborów grenlandzki rząd socjaldemokraty Jensa-Frederika Nielsena szuka ponownego zbliżenia z Unią. – Jesteśmy świadomi narastającej presji międzynarodowej na Arktykę i musimy coś z tym zrobić – mówi premier. 

Rodzi się jednak pytanie, czy gdyby faktycznie szukała członkostwa w UE Grenlandia znowu zrobiłaby to jako terytorium zależne Danii, czy jednak już jako całkowicie samodzielny podmiot. To drugie rozwiązanie oznaczałoby, że zgodnie z artykułem 42.7 Traktatu o Unii wszystkie kraje członkowskie byłyby zobowiązane do „przyjścia wszelkimi środkami na pomoc” Grenlandii, gdyby tej groziła siłowa aneksja przez Stany Zjednoczone. Czy wszystkie kraje Unii zdecydowałyby się podjąć takie zobowiązanie? Problemów jest więcej. Jak choćby to, że na Grenlandii ziemia należy do wszystkich, nie ma indywidualnego prawa własności. Wyspa jest też częścią Ameryki Północnej, a nie Europy A tylko kraje europejskie mogą przystąpić do Unii.  

Już teraz wyspa cieszy się daleko idącą autonomią. Zasadniczo Kopenhaga jest odpowiedzialna tylko za politykę zagraniczną i obronną Grenlandii. Reszta pozostaje w gestii Nuuk, stolicy terytorium. Ale mimo to nastroje niepodległościowe są wśród Grenlandczyków coraz silniejsze. Każda spośród pięciu partii, które dostały się do parlamentu chce zbudować niezależne państwo, choć tylko nacjonalistyczno-populistyczna Naleraq (25 proc. poparcia) domaga się tego natychmiast. – Dania przez długi czas traktowała Grenlandię jako kolonię, którą można dowolnie eksploatować. Ta pamięć pozostawiła wiele bólu – mówią nasi rozmówcy w Kopenhadze. 

Czytaj więcej

Dyplomacja

Premier Danii: Prezydent Donald Trump chce Grenlandii. Będziemy stawiać opór

USA wywierają „nieakceptowalną presję” na Grenlandię - tak premier Danii Mette Frederiksen skomen...

Choć 85 proc. mieszkańców wyspy odrzuca perspektywę aneksji przez Stany Zjednoczone, to są też w pełni świadomi odrębności kulturalnej w stosunku do Danii. Wyspę zamieszkują Inuici (określenie Eskimosi jest uważane za obraźliwe), lud pochodzenia azjatyckiego doskonale dostosowany do surowych warunków życia i bliskości z naturą. W Grenlandii obowiązuje też jeden język oficjalny: nie duński, ale inuicki – Jeśli Grenlandia wystąpi do nas o niepodległość, następnego dnia duński parlament ją przyzna. Nie będzie z tym problemu – zapewnia „Rz” wspomniany rozmówca z duńskich kręgów rządowych.