Unia Europejska ratuje Ukrainę. Ale z własnych środków

Nie tak to sobie wyobrażał Friedrich Merz. Kanclerz Niemiec przyleciał w czwartek do Brukseli z dwoma założeniami. Po pierwsze, przekazać Ukrainie 90 z 210 mld euro zamrożonych na Zachodzie rosyjskich rezerw walutowych. Po wtóre, doprowadzić do zawarcia umowy o wolnym handlu między Unią a Mercosurem, co miałoby przyczynić się do wyrwania z marazmu niemieckiej gospodarki.

Drugi z tych punktów okazał się niemożliwy, gdy do przeciwnej uwolnieniu wymiany z Ameryką Południową Francji dołączyły Włochy. Pierwszy padł, gdy po kilkunastu godzinach trudnych rokowań okazało się, że nie tylko Belgia stawia niemożliwe do spełnienia warunki przejęcia rosyjskich aktywów, ale jej stanowisko podziela całkiem znacząca grupa unijnych przywódców, wśród których znów kluczowa okazała się Giorgia Meloni.

Czytaj więcej

Dyplomacja

Czas Friedricha Merza. Kanclerz ostatecznie zrywa z polityką wschodnią Angeli Merkel

Jeśli kanclerz Niemiec Friedrich Merz doprowadzi na czwartkowym szczycie w Brukseli do przekazani...

W tej sytuacji Merz zdecydował się na dramatyczny z perspektywy Berlina wybór. Tak, jak w przypadku Funduszu Odbudowy po Covidzie, pomoc dla Ukrainy będzie finansowana dzięki uruchomieniu przez kraje UE wspólnego długu. Z punktu widzenia Ukraińców to sprawa może nie moralnie (Rosja nie zapłaci za dokonane zbrodnie i zniszczenia), ale finansowo obojętna. Do końca 2027 roku Kijów będzie otrzymywał kolejne transze nieoprocentowanego kredytu, który de facto jest darowizną, bo miałby zostać spłacony dopiero, gdy Kreml wypłaci odszkodowania Ukrainie. A to jest całkowicie fikcyjne. Bez wsparcia z zewnątrz Ukraina nie miałaby środków na dalsze prowadzenie wojny już w kwietniu.

Pomoc dla Ukrainy sfinansują też Wielka Brytania, Kanada czy Norwegia

Ale dla Niemiec i innych krajów północnej Europy konsekwencje podjętej w piątek nad ranem decyzji są poważne. Oznaczają, że emisja wspólnego długu zaczyna wchodzić Wspólnocie w krew. I może stopniowo doprowadzić do przekształcenia UE w tzw. unię transferową. A więc taką, w której już na całkiem dużą skalę biedniejsze kraje członkowskie są finansowane przez te bogatsze.

Niemcy zdecydowały się jednak na taki krok, bo podobnie jak wiele innych państw zjednoczonej Europy, obawiają się, że jeśli Putin zmusi Ukrainę do kapitulacji, to jego uwolnione od walki na ukraińskim froncie wojska mogą uderzyć w któryś z krajów flanki wschodniej NATO. Wobec coraz większych wątpliwości co do przyjścia Europie z pomocą przez Amerykę Trumpa, Kreml mógłby pokusić się w ten sposób o przetestowanie wiarygodności Sojuszu Atlantyckiego. Europejscy alianci zaś nie są w tej chwili na to gotowi. Potrzebują 3-5 lat, aby ich gwałtownie rosnące wydatki na obronę przełożyły się na realny potencjał militarny.

Czytaj więcej

Komentarze

Jędrzej Bielecki: „Przełom” ws. Ukrainy? Przełom jest, ale dotyczy Niemiec

Rokowania pokojowe w Ukrainie drepczą w miejscu. Ale za fasadą niekończących się negocjacji doszł...

W tej sytuacji Merzowi nie pozostało więc nic innego, jak przybrać dobrą minę do złej gry.

– Osiągnęliśmy bardzo praktyczne, dobre rozwiązanie, którego efekt będzie dokładnie taki sam, jak rozwiązanie, które staraliśmy się przez długi czas osiągnąć, ale które w ewidentny sposób było nadmiernie złożone – powiedział kanclerz.

Ocenia się, że na potrzeby prowadzenia wojny Ukraina będzie potrzebowała w 2026 i 2027 r. około 130 mld euro. Około 2/3 tej kwoty (90 mld euro) przekaże Unia. Resztę mają zapewnić inne kraje zachodnie, jak Wielka Brytania, Kanada czy Norwegia. Z tej perspektywy coraz bliższa współpraca w ostatnim czasie w trójkącie Emmanuel Macron, Keir Starmer i Friedrich Merz okazała się kluczowa.

Środki dla Ukrainy Bruksela pożyczy na międzynarodowych rynkach finansowych. To ona zapłaci odsetki. Kredyt będzie gwarantowany z niewykorzystanych środków unijnego budżetu. Ponieważ jest bardzo mało prawdopodobne, aby także w nowej perspektywie finansowej (2028-34) środki, jakimi dysponuje unijna centrala (około 1 proc. PKB UE) zostały zwiększone, de facto może to prowadzić do ograniczenia funduszy dla państw Wspólnoty poprzez jeszcze bardziej rygorystyczne wymogi realizacji projektów. Polska otrzymuje ich netto najwięcej.

Kreml wciąż liczy na odzyskanie rezerw zamrożonych na Zachodzie

Węgry, Czechy i Słowacja uzyskały jednak w ostatecznym porozumieniu zapewnienie, że nie będą partycypować w takim finansowaniu. Jak w praktyce miałby wyglądać taki wyjątek, nie jest jasne. 

Czytaj więcej

Polityka

Bruksela gra w Trumpa. Ryzykowny prawnie sposób na wsparcie finansowe Ukrainy

Czerpiąc inspirację zza Oceanu Unia nagina prawo, aby przełamać opór Węgier i Belgii. Ale w szlac...

– Nie zapłacą teraz pieniędzy, ale w przyszłości zapłacą za to na płaszczyźnie politycznej – można było usłyszeć w kuluarach szczytu. Jedno jest pewne: po brukselskim szczycie można zapomnieć o współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Przeciwnie, w Europie Środkowej ukształtował się populistyczno-nacjonalistyczny blok państw gotowych pójść na rękę Putinowi. 

W Moskwie na wieści z belgijskiej stolicy zareagowano z zadowoleniem, jeśli nie entuzjazmem. 

– Zdrowy rozsądek zwyciężył - uznał wysłannik Putina ds. rozmów pokojowych Kiriłł Dmitriew. Moskwa najwyraźniej nie traci nadziei, że w ramach ewentualnego porozumienia z Trumpem odzyska utracone środki. Mimo wszystko w dniach poprzedzających brukselski szczyt udało się krajom UE przeforsować kwalifikowaną większością głosów bezterminowe zamrożenie rosyjskich środków. Amerykanie czy Rosjanie nie będą więc mogli poprzez weto takich zaprzyjaźnionych państw, jak Węgry, uwolnić tych aktywów.