NATO: Żadnych ustępstw wobec Rosji

Po czterech godzinach rozmów zwykle opanowany Norweg z trudem ukrywał zdenerwowanie. Przekaz miał jednak krystalicznie jasny.

– Nie będziemy szli na kompromis w sprawie naszych kluczowych wartości – oświadczył. Chodzi o dwa fundamentalne postulaty, które raz jeszcze wysunęła Rosja. To zobowiązanie, że NATO nie przyjmie nowych krajów, na czele z Ukrainą. – Każdy z naszych 30 sojuszników jest przywiązany do polityki otwartych drzwi, zasady, że wszystkie państwa Europy, czy duże, czy małe, mają prawo do swobodnego wyboru sojuszy, do których chcą należeć. Nie ma zgody na dzielenie krajów na różne kategorie, na powrót do stref wpływów – podkreślał.

Równie stanowczo odpowiedział na drugi postulat: aby bez zgody Moskwy nie było możliwe rozlokowanie sił alianckich w tych krajach, które przystąpiły do NATO po 1997 r., a więc i w Polsce. – Sojusz będzie sam decydował, jakie środki są konieczne, aby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim aliantom – podkreślił sekretarz generalny. Powtarzając ofertę, jaką w poniedziałek przedstawili Rosjanom Amerykanie, wyraził gotowość podjęcia negocjacji nad znacznie węższą agendą obejmującą symetryczne ograniczenie ćwiczeń wojskowych i rakiet krótkiego i średniego zasięgu przez NATO i Rosję.

Putin nie zdecydował

Jednak po stronie rosyjskiej nie było najmniejszej gotowości do kompromisu w obu punktach. – Przez ostatnie 30 lat to Rosja wykazywała się elastycznością. Teraz przyszedł czas, aby to zrobił Zachód – oświadczył Siergiej Riabkow, wiceminister spraw zagranicznych.

Zdaniem Stoltenberga nie może być postępu rozmów, dopóki Kreml nie zacznie wycofywać sił, które zgromadził wokół ukraińskich granic. Na razie jednak następuje proces przeciwny: ich umacniania – przyznał Norweg.

Czytaj więcej

Polityka

Rozmowy NATO-Rosja. Stoltenberg: Różnice zdań są znaczące

Rosja nie ma prawa weta w kwestii ewentualnego rozszerzenia NATO o Ukrainę - mówił po posiedzeniu Rady NATO-Rosja sekretarz generalny Sojuszu Północnoatlantyckiego Jens Stoltenberg.

Przed rozpoczęciem rozmów w Kwaterze Głównej NATO nie liczono na porozumienie. Za sukces uznawano już samą zgodę Moskwy na kontynuowanie rokowań. Jednak przedstawionej przez Stoltenberga propozycji kalendarza rokowań na najbliższe tygodnie rosyjska delegacja nie przyjęła, choć jej też nie odrzuciła, uznając, że musi naradzić się z przywódcami kraju.

– Rosja musi zdecydować, czy chodzi jej naprawdę o bezpieczeństwo, czy też to jest tylko pretekst. Być może jeszcze sama tego nie wie – uznała Wendy Sherman, przewodząca delegacji USA zastępczyni sekretarza stanu.

Rosja oszukana?

Rosyjski postulat wycofania sił alianckich z krajów, które przystąpiły do NATO po 1997 r., opiera się na tezie, że Zachód obiecał Moskwie, iż pakt po zakończeniu zimnej wojny nie zostanie poszerzony na wschód. Tok wydarzeń odtworzyła historyczka z Uniwersytetu Harvarda Mary Elise Sarotte w książce „Not One Inch: America, Russia, and the Making of the Cold War Stalemate". Tytuł odwołuje się do obietnicy, jaką miał złożyć 9 lutego 1990 r. sekretarz stanu James Baker Michaiłowi Gorbaczowowi. Chodziło o zapewnienie, że jeśli Kreml zgodzi się na zjednoczenie Niemiec, nie dojdzie do poszerzenia NATO na wschód. Dzień później kanclerz Helmut Kohl zapewnił Gorbaczowa: „Oczywiście NATO nie będzie mogło poszerzyć swojego terytorium na obszar obecnej NRD".

Takie rozumowanie znalazło się w przemówieniu sekretarza generalnego paktu Manfreda Wörnera z 17 maja 1990 r. Pada w nim zdanie: „Sam fakt, że jesteśmy gotowi nie rozlokowywać sił NATO poza terytorium Republiki Federalnej (wtedy w granicach przed zjednoczeniem – przyp. red.), daje ZSRR twarde gwarancje bezpieczeństwa".

Jednak sam prezydent George H.W. Bush nigdy nie potwierdził deklaracji Bakera i Kohla. Nie zgadzał się z nimi i uważał, że jego sekretarz stanu przekroczył swoje kompetencje. Zapewnienie, że sojusz pozostanie w dotychczasowych granicach, nie znalazło się też w traktacie dwa plus cztery z 12 września 1990 r., który otworzył drogę do jedności Niemiec trzy tygodnie później.