Nielegalny alkohol ze Wschodu zagraża Polsce

Tak źle nie było już dawno. W Estonii udział szarej strefy w rynku napojów spirytusowych wynosi już 25 proc., na Litwie 36 proc., a na Łotwie 32 proc. – podaje Związek Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy (ZP PPS). Tymczasem jeszcze w latach 2008-2009 szara strefa w krajach nadbałtyckich wynosiła ok. 10 proc.

- Zagrożenie, że więcej nielegalnego alkoholu trafi do Polski jest bardzo realne. Problem szarej strefy narasta bowiem w krajach unijnych, pomiędzy którymi odbywa się niemal niekontrolowany przepływ towarów  – mówi „Rz" Leszek Wiwała, prezes ZP PPS.  – Prawo Unii Europejskiej zakłada bowiem, że sprawdzeniu przez służby może podlegać tylko 2 proc. towarów przejeżdżających przez dany kraj wspólnotowy. W tej sytuacji wiele zależeć będzie  od efektywności naszej Policji i Służby Celnej – dodaje.

Zwiększenie szarej strefy w polskim rynku alkoholi byłoby dla branży katastrofą. Już dziś jej udział wynosi ok. 15 proc., a jeszcze pięć lat temu był na poziomie 8-10 proc. Rocznie  z powodu szarej strefy państwo traci ok. 1,2 mld zł.

Apetyt nie spada, ale...

Większość nielegalnych produktów spirytusowych to wódka. Jej sprzedaż w sklepach jest u nas coraz mniejsza. W pierwszej połowie 2013 roku popyt na nią zmalał o 5 proc., szacuje firma badawcza Nielsen.

Krzysztof Tryliński, prezes Belvedere, trzeciego gracza polskiego rynku wódki powiedział w rozmowie z „Parkietem", że z jego obserwacji wynika, że w Polsce nie spada konsumpcja wódki. Więcej niż kiedyś kupuje się jej za to z nielegalnych źródeł.

- We wschodniej części kraju bez problemu można kupić tańsze niż u nas alkohole z Białorusi czy Ukrainy. Nie jest to związane z poziomem akcyzy na wódkę w Polsce, bo biorąc pod uwagę chociażby dochody ludności, nie jest on wygórowany. Problemem jest zbyt mała kontrola na granicach. Dopóki tego nie poprawimy, nie ma dużych szans na wyraźną poprawę sytuacji na rynku – uważa szef Belvedere.

ZP PPS zwraca uwagę, że kraje nadbałtyckie są jednym z regionów, który najboleśniej odczuł skutki kryzysu gospodarczego. Największe załamanie wystąpiło na Łotwie, gdzie w 2008 r., według danych Banku Światowego, PKB spadło o 4 proc., a w roku kolejnym o ponad 14 proc. Początkowo lepsza sytuacja na Litwie pogorszyła się gwałtownie w 2009 r. gdzie również odnotowano spadek PKB o ponad 14 proc. Również w Estonii kryzys dał o sobie znać najmocniej w 2009 r.

W latach 2007-2011 w państwach nadbałtyckich, odnotowano załamanie rynku napojów spirytusowych i wyrobów winiarskich o 33 proc. Wraz ze spadkiem PKB sukcesywnie malały przychody budżetowe. Rządy państw nadbałtyckich uznały, że receptą na załatanie części deficytu będzie podwyżka akcyzy na napoje spirytusowe, jednak w żadnym z krajów ta strategia nie przyniosła oczekiwanych rezultatów – zaznacza ZP PPS.

Toast wodą po goleniu

Sytuacja jest trudna także na Ukrainie i w Rosji.

W 2012 r. rząd ukraiński podniósł akcyzę o 8,14 hrywny (1 dol.), co spowodowało podwyżkę cen do 28-30 hrywien (3,5-3,75 dol.) za butelkę. W ciągu ostatnich dwóch lat nastąpił dynamiczny rozwój ukraińskiego czarnego rynku, szczególnie popularne stało się sprzedawanie wódki spod lady po cenach sprzed podwyżki lub trunków bez banderol. W efekcie udział szarej strefy w rynku wódek na Ukrainie stanowi już od 30 do 50 proc., informuje ZP PPS.

Natomiast w  Rosji rozpoczęta dwa lata temu nowa strategia alkoholowa rządu, sprawiła, że podatek akcyzowy od alkoholu wzrósł o 73 proc, w tym o 33 proc. od 1 stycznia 2013. W związku z tym znaczna część Rosjan zaczęła więc sięgać po tańszy alkohol z szarej strefy, a także produkty zawierające alkohol, ale nie przeznaczone do spożycia, takie jak wody po goleniu czy płyny czyszczące.