Wyższa akcyza na wódkę uderzy w firmy i budżet

– Styczeń jest zazwyczaj słabszym miesiącem na rynku wódki, ale w tym roku był tragiczny – mówi „Rz" Krzysztof Tryliński, prezes grupy Belvedere, producenta wódek Krupnik i Sobieski. – Nasza sprzedaż była o 50 proc. niższa niż przed rokiem. Początek lutego też nie jest udany.

W ubiegłym miesiącu dziesięć razy mniej wódki niż przed rokiem sprzedała firma Akwawit-Polmos, właściciel marek Krakus i Wratislavia, produkująca także trunki na zlecenie m.in. sieci handlowych.

Firm alkoholowych, które mają problemy, jest znacznie więcej. – W niektórych zakładach produkcja wódki całkowicie stanęła – mówi „Rz" osoba związana z branżą alkoholową.

Pracownicy idą na urlop

Produkcja czystej gwałtownie wyhamowała, bo magazyny dystrybutorów są pełne. Zrobili zapasy pod koniec 2013 r., aby uniknąć skutków podwyżki akcyzy na napoje spirytusowe o 15 proc. od 1 stycznia 2014 r.

– Zwiększone zamówienia doprowadziły do gwałtownego skoku produkcji wódki pod koniec 2013 r. W efekcie po 1 stycznia 2014 r. zapotrzebowanie na nią znacząco spadło – mówi Leszek Wiwała, prezes Związku Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy (ZPPPS).

Grzegorz Ślak, prezes Akwawitu, przyznaje,  że sytuacja byłaby jeszcze bardziej tragiczna, gdyby nie eksport.

Jeszcze po ośmiu miesiącach 2013 r. produkcja czystej była o ok. 1 proc. niższa niż rok wcześniej – podaje GUS. Ale już od września, gdy rząd zapowiedział podwyżkę akcyzy, zaczęła piąć się w górę. W całym ubiegłym roku urosła o ok. 12 proc., a tylko w grudniu była o niemal 50 proc. wyższa niż rok wcześniej. W 2012 r. zmalała o 0,5 proc.

Producenci już zaciskają pasa. Część linii w fabrykach Belvedere w Łańcucie i Starogardzie Gdańskim została czasowo wygaszona, a pracownicy wykorzystują zaległe urlopy.

Tylko na jedną zmianę pracuje Akwawit. – Musieliśmy wprowadzić ograniczenia kadrowe – przyznaje Ślak.

Zdaniem szefa Akwawitu część firm może mieć w tym roku problem z płynnością finansową. Pierwsze tego efekty mogą być widoczne na koniec pierwszego kwartału 2014 r.

Grupa Stock Spirits, właściciel m.in. marki Żołądkowa Gorzka, zapowiedziała już oficjalnie, że spodziewa się, iż podwyżka akcyzy w Polsce przełoży się na spadek jej sprzedaży i wyniku EBITDA (zysk operacyjny plus amortyzacja) w 2014 r.

12,5 mld zł wydamy na wódkę w 2014 r. – prognozuje firma Euromonitor International.

Znaczny wzrost produkcji pod koniec 2013 r. napędził ubiegłoroczne wpływy budżetowe. Według ostatnich dostępnych danych tylko w listopadzie trafiło tam ponad 694 mln zł z akcyzy od mocnych alkoholi. Przed rokiem było to ok. 518 mln zł. Po 11 miesiącach firmy alkoholowe wpłaciły do budżetu prawie 6,03 mld zł wobec  5,82 mld zł przed rokiem.

Decydując się na podwyżkę akcyzy, Ministerstwo Finansów liczyło, że wpływy z akcyzy pójdą w górę także w tym roku. Zgodnie z założeniami da ona dodatkowo ok. 780 mln zł.

Jednak to mało prawdopodobne. – W pierwszym kwartale 2014 r. wpływ z akcyzy od wyrobów spirytusowych mogą być sześć, siedem razy niższe niż przed rokiem – szacuje Grzegorz Ślak. – Załatanie dziury budżetowej udało się więc tylko na krótką metę.

Chłody nie pomogły

Spadku wpływów z akcyzy od mocnych alkoholi nie wyklucza Maciej Rapkiewicz, członek zarządu Instytut Sobieskiego. – Sytuację, gdy po wzroście akcyzy dochodziło do spadku dochodów, już przerabialiśmy przed laty. Doświadczały tego i inne państwa, które znacząco podnosiły akcyzę, np. Litwa – mówi Maciej Rapkiewicz.

Wprawdzie poprzednia podwyżka akcyzy na wódkę z 2009 r. o 9 proc. nie przełożyła się na spadek wpływów do budżetu, ale producenci wzięli wówczas na siebie wzrost podatku. Nie zrobili tego w 2005 r., gdy akcyza na wódkę poszła w górę o 3,4 proc. Wpływ spadły wówczas do 4,43 mld zł z 4,56 mld zł w 2004 r.

O tym, że duże cięcia akcyzy mogą zapewnić więcej pieniędzy, rząd przekonał się w 2002 r. ZPPPS przypomina, że jej stawka spadła wtedy aż o 30 proc. W 2002 r. do państwowej kasy trafiło prawie 3,9 mld zł, a w następnym roku było to ponad 4 mld zł. W 2001 r. były rekordowo niskie i sięgały 1,2 mld zł.

Udało się wówczas także ograniczyć szarą strefę. Jej wielkość szacowna była na początku XXI wieku na ok. 50 proc. Dziś wynosi 10–15 proc.

To, jak długo zapasy będą zalegać w magazynach, zależy od popytu na czystą. Początek roku nie był dla niej udany.

– Mimo niskich temperatur oraz tego, że nie wszyscy dystrybutorzy podnieśli już ceny, popyt na wódkę był w styczniu niższy niż przed rokiem – szacuje Leszek Wiwała.