BCC proponuje: jak zarządzać państwową firmą

Minister Włodzimierz Karpiński, wraca do pomysłu Rady Gospodarczej przy premierze powołania komitetu nominacyjnego. Chce on, aby kompetencje Rady Konsultacyjnej – taka nazwę przyjęto na obecnym etapie prac - dotyczyły wyłącznie podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Opiniowałaby ona kandydatów na przewodniczących i członków Rad Nadzorczych, przy czym minister mógłby te opinie wziąć pod uwagę, albo nie. Lista podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa będzie ustalana przez rząd w rozporządzeniu Rady Ministrów na podstawie kryteriów precyzyjnie określonych w projektowanej ustawie. Członków Rady Konsultacyjnej powoływałby minister skarbu państwa.

BCC przede wszystkim wyraził ubolewanie, że mimo trwającej już ponad 20 lat prywatyzacji, Skarb Państwa nadal znaczącą część swojego majątku posiada ulokowaną w przedsiębiorstwach, nadzorowanych przez 7 ministerstw, 3 agencje celowe (ANR, AMW i WAM) oraz Lasy Państwowe. Według ostatniego dostępnego sprawozdania na koniec 2012 r., składanego Sejmowi przez Ministra SP zgodnie z ustawą z 8.08.1996 r. (Dz.U. Nr 106, poz. 493, z p.zm.), Skarb Państwa ma udziały w 801 spółkach, z których 566 prowadzi działalność i podlega nadzorowi. W większości z nich (ponad 80 proc.) Skarb Państwa jest reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa.

- Nominalna wartość udziałów Skarbu Państwa w spółkach kapitałowych wynosi ponad 40 mld zł, ale 18 z nich to spółki publiczne, notowane na giełdzie – przypomina BCC. – Rok temu minister Paweł Tamborski szacował wartość udziałów w spółkach publicznych na ok. 100 mld zł. Łącznie, wartość akcji i udziałów SP w przedsiębiorstwach szacuje się na ok. 180 mld zł.

BCC przyznaje więc, że zarządzanie tak znaczącym majątkiem nie może być wewnętrzną sprawą bezosobowego właściciela. W jego opinii jakość podejmowanych decyzji strategicznych lub kadrowych ma przełożenie nie tylko na wyniki bieżące spółek, ale w przypadku spółek publicznych również na wycenę pakietu kontrolowanego przez SP.

Dobrym przykładem są niedawne wydarzenia w spółce PGNiG i fakt, że polityczna decyzja odwołania prezes PGNiG, niestabilność zarządu i słabsza perspektywa rozwoju firmy, spowodowała w krótkim czasie przecenę akcji spółki o blisko 30 proc.

- Nie jest zatem obojętne, jak w imieniu obywateli RP dysponują tym majątkiem politycy oraz na ile efektywnie jest on zarządzany i wykorzystany – czytamy w stanowisku BCC. - Konwent BCC postanowił przyjrzeć się tej kwestii i skatalogować postulowane zasady zarządzania spółkami SP.

W jego przekonaniu bowiem żaden z top-menedżerów nie wystartuje w otwartym konkursie o niepewnym wyniku, ryzykując utratę posiadanego stanowiska i bez prawa doboru własnych współpracowników. W razie wyboru, i tak nie miałby zresztą  możliwości skupienia się na pracy, z uwagi na zagrożenie odwołaniem praktycznie w każdej chwili, na naciski ręcznego sterowania przez urzędników nadzorujących z ministerstw i brak poszanowania zasad kodeksu handlowego.

Poniżej główne zasady zarządzania spółkami skarbu państwa, które – zdaniem przedsiębiorców – pozwolą na wprowadzenie zasad ładu korporacyjnego do ich funkcjonowania

1. KWESTIE OGÓLNE

• likwidacja konfliktu jaki rodzi nieformalne podporządkowanie strategicznych spółek państwowych jednocześnie dwóm ośrodkom decyzyjnym, które nie uzgadniają między sobą głównych decyzji, w tym:

- spółek branży energetyki i górnictwa – Ministrowi Skarbu Państwa i Min. Gospodarki,

- firm zbrojeniowych i wojskowych – Ministrowi Skarbu Państwa i MON,

- firm PKP i zarządów portów – Ministrowi Infrastruktury i Ministrowi Skarbu Państwa,

- spółek finansowych – Ministrowi Skarbu Państwa i Ministrowi Finansów.

• wprowadzenie rygorów przestrzegania statutowych uprawnień i kompetencji poszczególnych organów korporacyjnych do podejmowania decyzji, zaniechanie „ręcznego" sterowania zarządami spółek przez urzędników.

• wprowadzenie samoograniczeń, prowadzących do poszanowania przez Skarb Państwa uprawnień innych właścicieli/akcjonariuszy w spółkach o mieszanej strukturze kapitałowej.

• zapewnienie zarządom spółek bezwarunkowego wsparcia wówczas, gdy zarząd ten podejmuje decyzje zgodne ze strategią właściciela – Skarbu Państwa, lub realizuje strategię uzgodnioną z właścicielem.

• uznanie możliwości bankructwa spółki SP jako dopuszczalne i celowe, jako odcięcie się od skutków błędnych decyzji lub jako realny sposób rozwiązania konfliktów interesów lub nieodpowiedzialnych żądań grup interesów.

• ograniczenie liczby stanowisk w zarządach i radach nadzorczych ściśle do liczby odpowiadającej wielkości firmy.

2. POWOŁANIE DO RAD NADZORCZYCH

• członkowie rady nadzorczej powinni być rekrutowani spośród praktyków w dziedzinie zarządzania oraz autorytetów branżowych, a w niewielkim stopniu z urzędników MSP i resortów merytorycznych, którzy nie są praktykami gospodarczymi. W radach tych nie powinno być w ogóle czynnych polityków lub tych, którzy właśnie z polityki odeszli!

• przy kwalifikacji kandydatów na członków rad nadzorczych należy zrezygnować z bezwzględnego wymogu posiadania przez nich zdanego egzaminu na członka rady nadzorczej spółki Skarbu Państwa. Należy wybierać kandydatów z grupy osób posiadających kompetencje merytoryczne i/lub organizacyjno-zarządcze.

• nie należy wprowadzać – zaproponowanej w ostatnim projekcie ustawy o nadzorze właścicielskim w spółkach Skarbu Państwa – instytucji Komitetu Nominacyjnego. Instytucja ta nie poprawi praktyki powoływania składu rad nadzorczych, a jedynie wydłuży i utrudni sprawny proces powołania.

3. POWOŁYWANIE ZARZĄDU

• w każdym przypadku wybór przez radę nadzorczą prezesa dla strategicznych spółek Skarbu Państwa powinien odbywać się tylko spośród kandydatów zaproponowanych przez uznaną firmę head-hunterską.

• cały proces powinien być całkowicie utajniony, bo tylko wówczas zechcą brać w nim udział osoby o najwyższych kompetencjach zawodowych. Niedopuszczalna jest zgoda na tzw. „przecieki prasowe" dotyczące osób ubiegających się o te stanowiska.

• osobie wybranej już na prezesa spółki Skarbu Państwa właściciel powinien zapewnić możliwość skompletowania składu pozostałych członków zarządu zgodnie z własną oceną ich kompetencji; tylko wówczas cały zarząd działać będzie zgodnie, skutecznie i sprawnie.

• w przypadku dobrej oceny działań prezesa i zarządu spółki należy powszechnie stosować regułę nie ogłaszania nowego konkursu na wybór zarządu, tylko udzielenia rekomendacji na powołanie ich na drugą kadencję (dobry przykład - PKO BP)

4. NADZOROWANIE PRAC I KOMUNIKACJA ZARZĄDU, RADY NADZORCZEJ I WŁAŚCICIELA

• właściciel decyduje o kierunkach działania firmy oraz uzgadnia cele wyłącznie poprzez, wyjątkowo z udziałem, rady nadzorczej. W kwestiach operacyjnych, w których statutowo dla decyzji zarządu niezbędna jest akceptacja właściciela lub rady, regulaminy powinny umożliwić szybkie podejmowanie decyzji przez rady nadzorcze, z rygorami czasowymi dla konsultacji z właścicielem.

• praca zarządu spółki powinna być oceniana i na podstawie stopnia realizacji uzgodnionych celów spółki, a nie pod wpływem opinii mediów lub oczekiwań społecznych.

• zaniechać należy podejmowania decyzji lub wygłaszania poglądów podważających autorytet prezesa i zarządu spółki; w przypadku uzasadnionej, negatywnej oceny ich działania zarząd, ewentualnie jeden z członków zarządu, powinien być po prostu odwołany, a powody podane do publicznej wiadomości. • niedopuszczalne jest ingerowanie urzędników SP w działania operacyjne oraz wymuszania na zarządach spółek publicznych decyzji niezgodnych z zasadami działania rynku giełdowego, w tym w obszarze polityki informacyjnej.