Nowoczesną techniką w smog

Materiał powstał przy współpracy z firmą Buderus

Kamil Wyszkowski, dyrektor generalny Global Compact w Polsce, uważa, że problem ze smogiem to problem globalny. – Jak podaje Europejska Agencja Środowiska, z powodu złej jakości powietrza umiera przedwcześnie 3 mln osób na świecie, w Europie ta liczba wynosi 500 tysięcy. Ofiary smogu to strata dla państwa, to także strata podatnika i jest to najczęściej głowa rodziny. Często występują trwałe uszczerbki na zdrowiu i niezdolność do pracy – mówi. Smog jest wygenerowany przez człowieka, niepoprawną politykę i brak zarządzania termomodernizacją przez dziesięciolecia. – W tle pojawia się również zjawisko ubóstwa energetycznego. W wielu domach wiejskich wciąż wypalane są w piecach śmieci, stare meble, a nawet olej napędowy. Kluczowe jest opracowanie taryfy grzewczej, która pozwoli ograniczyć ten problem – mówi Wyszkowski.

Powietrze nie zna granic

– Społeczeństwo często odrzuca problem smogu, twierdząc, że kiedyś był bardziej uciążliwy. Ważny jest sposób komunikowania badań naukowych – mówiła Anna Gayer z Politechniki Warszawskiej i ekspertka fundacji #13.

Jak przekonuje, warto edukować społeczeństwo poprzez przedstawianie pozytywnych efektów zdrowotnych, wynikających z inwestycji wspierających poprawę jakości powietrza . – Analizując sytuację Warszawy, mówi się o trzech tysiącach przedwczesnych zgonów z powodu zanieczyszczonego powietrza – mówi. Smog to nie tylko problem samego miasta, ale też terenów otaczających to miasto. – Mówiąc o jednym centralnym punkcie pamiętajmy, że powietrze nie zna granic – stwierdziła Gayer.

Zjawisko smogu transportowego przytoczył Kamil Wyszkowski w kontekście jednego z czynników silnego zanieczyszczenia powietrza. – Łudzimy się, że jeśli wymienimy samochody na elektryczne, to problem zniknie. Pylenie występuje też z klocków hamulcowych i opon. Wielkim grzechem zaniedbania jest fakt, że samorządy nie myją ulic. Substancje wydobywające się z pojazdów, osiadają na jezdni i przedostają się do naszych płuc – powiedział Wyszkowski. – Występują nowotwory, choroby krążenia, choroby układu nerwowego i pochodne typu alergie, zatory płucne. Choroby często nie są do końca wyleczone, w efekcie osoba jest mniej efektywna zawodowo – dodał Wyszkowski.

Ocieplanie budynków – praca u podstaw

– Przy termomodernizacji dobrą rolę odegrała dyrektywa EPBD dotycząca efektywności energetycznej budynków, która podnosiła wydajność kontroli strat energii w obiektach – mówi Wojciech Kaczmarek z firmy Buderus. Przyznaje, był to dobry kierunek. – Jeśli inwestor występuje o pozwolenie na budowę, musi przedstawić projektowaną charakterystykę energetyczną budynku, natomiast w przypadku budownictwa indywidualnego zrezygnowano ze sporządzania świadectwa potwierdzającego, że budynek został zrealizowany zgodnie z projektem. Jeśli projektant zalecił izolację termiczną o grubości 20 centymetrów, natomiast wykonawca zaproponuje połowę tej grubości, w efekcie budynek nie osiągnie zalecanych parametrów, co przełoży się w wieloletniej eksploatacji na ilość zużywanego opału, wzrost emisji i wyższe koszty eksploatacyjne – mówił. Certyfikat potwierdzający wzniesienie budynku zgodnie z planowaną technologią nie jest już wymagany.

Andrzej Leonczuk z firmy Barter SA zwrócił uwagę, że cały czas cena jest głównym czynnikiem wyboru paliwa grzewczego. – Nie wiemy, co będzie z węglowodorem za 15 lat, ale wiemy, że obecnie mamy węgiel, który możemy wszędzie dowieźć, a klienci często wybierają opał węglowy jako tani, i sprowadza się to do jednego – w zimie mam mieć ciepło – dodaje Leonczuk.

Dobrze być w sieci

Doprowadzenie linii gazowej do nowych budynków w miastach, to nie tylko problem architektoniczny, ale również horrendalny koszt w stosunku do energii, jakiej klient potrzebuje. – Instalacja gazowa jest relatywnie tania, lecz nieopłacalna w budowie dla jednego domu jednorodzinnego. Wybudowanie łącza dla całej miejscowość czy osiedla jest bardziej opłacalne – mówił Leonczuk.

Jacek Szymczak, prezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie przyznał, że można ciągnąć sieć ciepłowniczą na obrzeże miast, lecz jest to kosztowny interes. – Opracowujemy we współpracy z Ministrem Energii system wsparcia dla kogeneracji (jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła – przyp. red.), który będzie funkcjonował od 2019 roku. Trzeba zrobić wszystko, aby usunąć wszelkie bariery prawne związane z rozwojem sieci. W miastach przejście z infrastrukturą liniową przez nieruchomości należące nierzadko do kilkunastu, a nawet kilkuset właścicieli to droga przez mękę, która miewa swój finał w sądzie – mówi Szymczak. W efekcie czas realizacji połączenia się wydłuża, a inwestorzy decydują się na mniej efektywne rozwiązania.

Energia z wody, wiatru i powietrza

Andrzej Piotrowski, Podsekretarz w Ministerstwie Energii - Gaz nie jest najczystszą technologią – jego spalanie to emisja CO2 i pary wodnej. Najczystsza jest energetyka  jądrowa ale problem polega na tym, że nie postawimy w każdym domu małego reaktorka, który będzie generował ciepło. Zdradzę informację, że pierwsza polska elektrownia jądrowa będzie kogeneracyjna. Jak zapewnia Piotrowski, równolegle rozwijamy w Polsce technologię wysokotemperaturowych reaktorów, które oprócz ciepła do procesów przemysłowych umożliwią produkcję syntetycznego paliwa z dwutlenku węgla. Będzie to szansa na wykorzystanie węgla w sposób czysty– zamiast wyemitowania dwutlenku węgla, wprowadzi się go ponownie do obiegu energetycznego. To w zasadzie jest finał wojny o dekarbonizację. Wcale nie musimy się definitywnie żegnać z węglem – mówi minister.

- Jeśli wrócilibyśmy do przedwojennego modelu niewielkich siłowni wodnych, to jesteśmy w stanie zmienić polski mix energetyczny. Jeśli Polska wypracuje sposób na dekarbonizację, którym będzie mogła się podzielić z innymi państwami, to pierwszy zgłosi się Zielony Fundusz Klimatyczny ONZ. Z pewnością chętnie wypromuje nasz pomysł w ramach dyplomacji ekonomicznej czy pomocy rozwoju. Tu chodzi o niewielkie siłownie wodne, bo niestety nie mamy Himalajów – wtrącił Wyszkowski.

Andrzej Piotrowski zwrócił uwagę, że główną barierę dla budowy elektrowni wodnych nie stanowią koszty, czy technologia, lecz procesy formalne. - Potrzebne są uzgodnienia z miejscową ludnością i…. organizacjami ekologicznymi. Okazuje się że proces który w wyniku standaryzacji mógłby potrwać pół roku, ciągnie się pięć lat. Mamy kilkadziesiąt małych elektrowni wodnych, a moglibyśmy mieć ich dwa tysiące – podsumował Piotrowski.

Podobnie jak kotły gazowe emitujące do 50 tysięcy razy mniej pyłów niż kotły stałopalne starszego typu, pompa ciepła jest rozwiązaniem proekologicznym. Pompy ciepła to urządzenia wykorzystujące energię środowiska naturalnego, energię z gruntu, powietrza czy wody, aby w wyniku procesów termodynamicznych wielokrotnie zwiększyć efekt cieplny przy wykorzystaniu z energii elektrycznej. Pomysł opracowania taryf przyjaznych dla rozwoju pomp ciepła jest potrzebny.

Zdaniem Wojciecha Kaczmarka dobre taryfy dla pomp ciepła to wykonanie kroku we właściwą stronę. – Klienci często porównują wyłącznie koszt zakupu urządzenia, rezygnują z pomp ciepła ze względu na cenę. Nie patrzą, jaki będzie całkowity rachunek, biorąc pod uwagę koszty eksploatacji – mówił.

W przypadku kotła stałopalnego oprócz pomieszczenia, w którym zamontowane jest urządzenie, potrzebne jest oddzielne pomieszczenie na magazynowanie opału. – Niezbędne jest również wybudowanie systemu spalinowego, którego nie musimy robić w przypadku pompy ciepła. Może się okazać, że pompa ciepła zmieści się w budżecie inwestora – zauważył Kaczmarek.

OPINIE

Andrzej Piotrowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Energii

Niedawno ogłoszone przez przedsiębiorstwa energetyczne taryfy umożliwiają grzanie bez smogu w cenach zbliżonych do gazu ziemnego. Jednak są atrakcyjne tylko wtedy, gdy ktoś potrafi zmagazynować wytworzone w nocy ciepło tak by starczyło na resztę doby. Ministerstwo odpytało branżę, takie piece akumulacyjne są w Polsce produkowane na eksport. Teraz, po wprowadzeniu nowych wielokrotnie niższych w nocy taryf, spodziewamy się wysypu ofert pieców skierowanej na polski rynek. Spodziewamy się też i innych rozwiązań umożliwiających magazynowanie ciepła w większych zbiornikach wody lub bazujących na innych nowatorskich technologiach jak np. przemiana fazowa.

Uzupełnieniem do taryf „antysmogowych” są też istniejące już rozwiązania takie jak energia produkowana przez prosumenta z paneli fotowoltaicznych czy mikro turbin wiatrowych i magazynowana w sieci elektroenergetycznej, ewentualnie połączona jeszcze z wykorzystaniem pomp ciepła. To rozwiązania efektywne energetycznie ale wymagające znacznych nakładów. Skoro jednak większość domów i mieszkań finansowana jest w kredytach udzielanych na kilkadziesiąt lat, a opłaty za elektryczność lub gaz też są opłacane w podobnym cyklu jak co miesięczne raty to tu warto szukać rozwiązania łacznego. Koszty tych drogich instalacji jeśli zostaną rozłożone na raty kredytu hipotecznego (taniego!) dla całego okresu ich użytkowania powinny okazać się atrakcyjne w efekcie uzyskiwanych oszczędności na rachunkach za prąd lub gaz. Tu nie ma jednak żadnej roli dla administracji to dostawcy paneli, pomp i budowlańcy powinni dogadać się z bankami i wspólnie stworzyć atrakcyjną ofertę.

Mam jeszcze uwagę o kosztach budowy infrastruktury ciepłowniczej. Jest ona droga bo samorządy w Polsce cały czas myślą kategoriami pojedynczych akcji. Osobno budują wodociągi, osobno kanalizację, osobno, sieci energetyczne (gaz, elektryczność) i telekomunikacyjne. Za każdym razem realizowany jest osobno mozolny proces analiz, planów, projektów, konsultacji, wykupów i kopania rowów. Tymczasem, na świecie istnieje pojęcie infrastruktury zintegrowanej, która stosownie do potrzeb wypełniana jest kolejnymi mediami. Poszczególne przedsiębiorstwa infrastrukturalne powinny więc ograniczać się do wprowadzenia swojego przewodu lub rury w przygotowany kanał techniczny. To oznacza gigantyczne oszczędności inwestycyjne i w efekcie możliwość o wiele większego zasięgu sieci grzewczych, gazowych itd.

Jacek Szymczak, prezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie

Ciepłownictwo systemowe zrobiło niesamowity skok techniczny i technologiczny w ostatnich kilkunastu latach. Będziemy się rozwijać, ponieważ nie emitujemy nic, co generuje smog. Planujemy kolejne inwestycje.

Kamil Wyszkowski, dyrektor generalny Global Compact w Polsce

Analizując rządowy program Stop Smog, trzeba będzie rozliczyć rząd z czasu, jaki jest przed nim, aby w pierwszym ruchu zadbał o strefę regulacyjną. Trzeba znieść szkodliwe prawo i wprowadzić nowe.

Wojciech Kaczmarek, Buderus

Rynek pomp ciepła rozwija się dynamicznie. Około 100 tys. takich nowoczesnych urządzeń zainstalowano w 2017 roku w Niemczech, w Polsce w ciągu ostatnich kilku lat rynek powietrznych pomp ciepła podwoił się. Ta technologia cały czas tanieje.

Anna Gayer, Politechnika Warszawska, ekspertka ds. zanieczyszczenia powietrza, Fundacja #13

Wieloletnie narażenie na zanieczyszczenia powietrza jest przyczyną przewlekłych chorób układu oddechowego i innych układów organizmu, które mogą doprowadzić do tzw. przedwczesnej śmierci.