Polskie banki spółdzielcze w poszukiwaniu nowych dróg rozwoju

Sytuacja większości banków spółdzielczych była po trzech kwartałach 2015 r. stabilna – ocenia w „Raporcie o stabilności systemu finansowego" Narodowy Bank Polski. Zwraca jednak uwagę na malejącą zyskowność, co – jak zauważa Komisja Nadzoru Finansowego – wynika m.in. ze spadających przychodów odsetkowych, czego nie kompensują malejące koszty.

Od początku 2015 r. w sektorze banków spółdzielczych rosło tempo wzrostu kredytów konsumpcyjnych (5,3 proc. r./r.) oraz utrzymywała się dynamika kredytów mieszkaniowych (15 proc. r./r.), kredytów dla rolników indywidualnych (4 proc. r./r.), natomiast w przypadku kredytów dla przedsiębiorców indywidualnych stopniowo się zmniejszało (3,5 proc. r./r.).

KNF zwraca jednak uwagę na niewielką dynamikę (przy zbliżonych wolumenach) kredytów dla rolników indywidualnych w porównaniu z bankami komercyjnymi. Świadczyłoby to o braku właściwej reakcji na rosnącą konkurencję: banki komercyjne już od dłuższego czasu w poszukiwaniu nowych klientów kierują swoją ofertę na tereny wiejskie.

Jakość należności od sektora niefinansowego poprawiła się w porównaniu z grudniem 2014 r. Udział należności zagrożonych zmniejszył się z 6,4 do 6,3 proc. NBP zwraca przy tym uwagę, że w bankach spółdzielczych, szczególnie w małych i średnich, jakość portfeli kredytów dla gospodarstw domowych była znacznie lepsza niż w bankach komercyjnych.

Bank centralny zauważa jednak, że niższa rentowność działalności powoduje, iż część banków spółdzielczych, szczególnie większych, odchodzi od tradycyjnego modelu biznesowego „bez należytego przygotowania w zakresie zarządzania ryzykiem wynikającym z nowych ekspozycji".

Bezpieczeństwo kapitałowe

NBP pokazuje również zmiany, jakie powinny zachodzić w modelu rozwoju bankowości spółdzielczej. Sektor nie wykorzystuje w pełni potencjału rozwojowego.

– W aktualnym modelu biznesowym, przy obecnym poziomie integracji, banki spółdzielcze nie są w stanie zapewnić oczekiwanego przez ich potencjalnych klientów zakresu i poziomu usług – zwracają uwagę specjaliści NBP.

Co radzą? Ściślejszą integrację (na przykład w obszarze inwestycji w technologie) pozwalającą spełnić nowe wymogi regulacyjne, a także zwiększyć efektywność działania. Zalecają skoncentrowanie się na finansowaniu gospodarstw domowych oraz małych i średnich przedsiębiorstw, podkreślając, że istotną przewagą konkurencyjną sektora jest znajomość potrzeb lokalnych rynków. NBP ostrzega przed nadmiernym rozszerzaniem działalności w obszarach, w których banki spółdzielcze nie dysponują wystarczającym potencjałem w zakresie zarządzania ryzykiem.

Jak przypomina NBP, struktura funduszy własnych i wymogów kapitałowych w bankach spółdzielczych jest inna niż w komercyjnych. Ze względu na tradycyjnie dużą rolę w funduszach zysków zatrzymanych osiąganie odpowiedniej zyskowności jest bardzo ważne dla wyposażenia kapitałowego.

I chociaż przeciętny współczynnik wypłacalności przekracza w sektorze spółdzielczym 15 proc., konieczne są działania zmierzające do zapewnienia kapitałowego bezpieczeństwa. Chodzi tu zwłaszcza o wykorzystanie możliwości, jakie dają zmiany do ustawy „o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających" i przystąpienie banku do Systemu Ochrony Instytucjonalnej.

Potrzebne są zmiany

W grudniu 2015 roku KNF zaakceptowała System Ochrony Zrzeszenia BPS. Zarządza nim spółdzielnia, do której już przystąpiło 241 banków oraz Bank BPS. Banki, które nie zdecydowały się na podpisanie Umowy Systemu Ochrony, na podjęcie decyzji co do sposobu ich funkcjonowania mają czas do końca 2017 roku.