EBC - bank stworzony dla wspólnej waluty

Eu­ro­pej­ski Bank Cen­tral­ny jest dziec­kiem trak­ta­tu z Ma­astricht z 1992 r., w któ­rym usta­lo­no po­wsta­nie wspól­nej eu­ro­pej­skiej wa­lu­ty. Przy­go­to­wa­nia­mi do jej wpro­wa­dze­nia zaj­mo­wał się w la­tach 1994 – 1998 Eu­ro­pej­ski In­sty­tut Wa­lu­to­wy, któ­rym kie­ro­wał pre­zes Ale­xan­dre Lam­fa­lus­sy (póź­niej Wim Du­isen­berg) wspól­nie z sze­fa­mi ban­ków cen­tral­nych państw póź­niej­sze­go eu­ro­lan­du.

1 czerw­ca 1998 r. EIW zo­stał za­stą­pio­ny przez Eu­ro­pej­ski Bank Cen­tral­ny, któ­ry stał się fi­la­rem sys­te­mu wa­lu­to­we­go eu­ro­lan­du. In­sty­tu­cja ta prze­ję­ła po EIW je­go sie­dzi­bę we Frank­fur­cie nad Me­nem (daw­niej na­le­żą­cą do nie­miec­kich związ­ków za­wo­do­wych) i swo­je­go pierw­sze­go pre­ze­sa – Wi­ma Du­isen­ber­ga.

Ban­ki na­ro­do­we po­zo­sta­ły

EBC prze­jął od ban­ków na­ro­do­wych państw człon­kow­skich stre­fy eu­ro więk­szość pre­ro­ga­tyw zwią­za­nych z emi­sją pie­nią­dza i kon­tro­lo­wa­nia je­go ilo­ści na ryn­ku. Pro­wa­dzi więc po­li­ty­kę mo­ne­tar­ną, usta­la­jąc sto­py pro­cen­to­we oraz pro­wa­dząc ope­ra­cje ryn­ko­we. Je­go man­dat prze­wi­du­je przede wszyst­kim dba­nie o sta­bil­ność cen, co jest ro­zu­mia­ne ja­ko utrzy­my­wa­nie rocz­nej in­fla­cji (HICP) po­ni­żej 2 proc. (ale w śred­nim ter­mi­nie in­fla­cja ma być zbli­żo­na do 2 proc.). Je­go za­da­nia róż­nią się więc od np. man­da­tu ame­ry­kań­skie­go Fe­du, któ­ry prze­wi­du­je rów­nież dzia­ła­nia ma­ją­ce pro­wa­dzić do spad­ku bez­ro­bo­cia.

EBC wraz z na­ro­do­wy­mi ban­ka­mi cen­tral­ny­mi nad­zo­ru­je sys­tem ban­ko­wy stre­fy, dba o sta­bil­ność fi­nan­so­wą w eu­ro­lan­dzie i od­po­wia­da za pra­wi­dło­we dzia­ła­nie sys­te­mu Tar­ge­t2 (eu­ro­pej­skie­go sys­te­mu roz­li­czeń mię­dzy­ban­ko­wych w cza­sie rze­czy­wi­stym).

Ja­kie za­tem za­da­nia w eu­ro­sys­te­mie ma­ją na­ro­do­we ban­ki cen­tral­ne, ta­kie jak nie­miec­ki Bun­des­bank? Czy są wciąż po­trzeb­ne w wa­run­kach ist­nie­nia wspól­nej europejskiej wa­lu­ty? In­sty­tu­cje te na­dal speł­nia­ją funk­cje nad­zor­cze, pro­wa­dzą sta­ty­sty­ki go­spo­dar­cze, dba­ją o pra­wi­dło­we funk­cjo­no­wa­nie kra­jo­wych sys­te­mów ban­ko­wych, od­po­wia­da­ją za emi­sję mo­net i bank­no­tów eu­ro, wal­czą z fał­szo­wa­niem pie­nię­dzy i pro­wa­dzą dzia­łal­ność edu­ka­cyj­ną (np. Bun­des­bank ma przy swo­jej frank­furc­kiej sie­dzi­bie Mu­zeum Pie­nią­dza). Zo­sta­ło im więc du­żo pra­cy.

Struk­tu­ra wła­dzy

Na­czel­nym or­ga­nem wła­dzy w EBC jest Ra­da Pre­ze­sów (sześciu człon­ków za­rzą­du EBC oraz pre­ze­si ban­ków cen­tral­nych państw stre­fy eu­ro). Zbie­ra się ona dwa ra­zy w mie­sią­cu i po­dej­mu­je de­cy­zje do­ty­czą­ce po­li­ty­ki pie­nięż­nej. Po­sie­dze­nia, na któ­rych usta­la­ne są sto­py pro­cen­to­we, od­by­wa­ją się zwy­cza­jo­wo w każ­dy dru­gi czwar­tek mie­sią­ca. Ra­dzie prze­wod­ni­czy szef EBC, obec­nie Ma­rio Dra­ghi. Ka­den­cja pre­ze­sa trwa osiem lat, a sze­fów na­ro­do­wych ban­ków cen­tral­nych pięć lat.

Za­rząd EBC, któ­ry kie­ru­je je­go bie­żą­cą pra­cą, skła­da się z pre­ze­sa, dwóch wi­ce­pre­ze­sów oraz z czte­rech człon­ków mia­no­wa­nych przez rzą­dy państw stre­fy eu­ro, po kon­sul­ta­cjach z Ra­dą Pre­ze­sów oraz Par­la­men­tem Eu­ro­pej­skim.

Ist­nie­je jesz­cze Ra­da Ogól­na speł­nia­ją­ca głów­nie funk­cje do­rad­cze. Jest ona or­ga­nem Eu­ro­pej­skie­go Sys­te­mu Ban­ków Cen­tral­nych (ESBC), w skład któ­re­go wcho­dzą EBC i ban­ki cen­tral­ne wszyst­kich państw człon­kow­skich Unii Eu­ro­pej­skiej. W skład Ra­dy Ogól­nej wcho­dzą, oprócz pre­ze­sa i wi­ce­pre­ze­sa EBC, sze­fo­wie ban­ków cen­tral­nych 27 państw Unii Eu­ro­pej­skiej, czy­li rów­nież pre­zes NBP Ma­rek Bel­ka (je­że­li Pol­ska przy­stą­pi do stre­fy eu­ro, wej­dzie on w skład Ra­dy Pre­ze­sów EBC). Ra­da usta­la też kurs wy­mia­ny wa­lu­ty na­ro­do­wej państw przystępujących do stre­fy eu­ro.

Unij­ny bank cen­tral­ny jest nie­za­leż­ny. Nie mo­że przyj­mo­wać in­struk­cji od unij­nych in­sty­tu­cji i rzą­dów. Nie mo­że też bez­po­śred­nio kre­dy­to­wać rzą­dów państw stre­fy eu­ro. Nie­za­leż­ność prze­ja­wia się rów­nież w po­sia­da­niu wła­sne­go bu­dże­tu.

W prak­ty­ce jed­nak wła­dze EBC znaj­du­ją się pod pre­sją za­rów­no po­li­ty­ków, jak i ryn­ków. Tak by­ło ostat­nio, kie­dy do­ma­ga­li się oni, by pro­wa­dzić dzia­ła­nia po­ma­ga­ją­ce zwal­czyć kry­zys za­dłu­że­nio­wy w stre­fie eu­ro. EBC był w ostat­nich mie­sią­cach, od po­cząt­ku ka­den­cji Dra­ghie­go, in­sty­tu­cją naj­ak­tyw­niej wal­czą­cą z tym kry­zy­sem.

Masz pytanie, wyślij e-mail do redaktora sekcji „Świat ekonomii" Waldemara Grzegorczyka w.grzegorczyk@rp.pl

Rola prezesa EBC w związku z kryzysem mocno wzrosła

Dzier­żą­cy dziś ste­ry EBC Ma­rio Dra­ghi to trze­ci pre­zes w hi­sto­rii tej in­sty­tu­cji. Pierw­szym był Ho­len­der Wil­lem Du­isen­berg, któ­ry peł­nił tę funk­cję od 1998 do 2003 r. Był on więc nie tyl­ko klu­czo­wą po­sta­cią w pro­ce­sie wdra­ża­nia eu­ro, ale też zbu­do­wał re­pu­ta­cję EBC ja­ko in­sty­tu­cji nie­za­leż­nej, wol­nej od na­ci­sków po­li­ty­ków. Gdy w 2001 r. su­ge­ro­wa­li oni, że po­li­ty­ka pie­nięż­na w eu­ro­lan­dzie po­win­na zo­stać po­lu­zo­wa­na w związ­ku ze spo­wol­nie­niem go­spo­dar­czym w USA, Du­isen­berg od­parł: – Sły­szę, ale nie słu­cham. Na oce­nę do­rob­ku je­go na­stęp­cy ste­ru­ją­ce­go EBC do li­sto­pa­da ub. r. Je­ana-Clau­de'a Tri­che­ta wciąż jest za wcze­śnie. Jed­ni twier­dzą, że Fran­cuz był zbyt kon­ser­wa­tyw­ny w wal­ce z kry­zy­sem. In­ni są­dzą, że po­su­nął się w niej wręcz za da­le­ko, ła­miąc wie­le re­guł EBC. Wy­ty­ka mu się też pod­wyż­kę stóp pro­cen­to­wych la­tem 2008 r., co po­głę­bi­ło re­ce­sję w stre­fie eu­ro. Od kil­ku mie­się­cy na cze­le frank­furc­kiej in­sty­tu­cji stoi Włoch Ma­rio Dra­ghi, któ­ry od ra­zu przy­stą­pił do ła­go­dze­nia po­li­ty­ki pie­nięż­nej.     —gs

Czytaj w Internecie

- Europejski Bank Centralny    http://www.ecb.int

- Bundesbank    http://www.bundesbank.de