Archeolodzy, wraki i bezczelni fałszerze

Amerykański eksplorator Barry Clifford poinformował w maju, że koło wysepki Nosy Boraha, 8 km od wschodniego wybrzeża Madagaskaru, w jednej z zatok, znajduje się 13 wraków, a jednym z nich jest „Adventure Galley". W 1698 roku słynny pirat, kapitan Kidd, przedziurawił ten nowy, zaledwie czteroletni statek, aby zgromadzone na nim bogactwa nie wpadły w ręce załogi, której nie ufał.

– Po trzech dniach eksploracji w dennym mule natrafiłem na ciężki przedmiot. Z trudem mogłem go podważyć, zdałem sobie sprawę, że jest to metal – mówił wtedy Barry Clifford.

Buńczuczna zapowiedź

Obwieścił, że jest to sztaba srebra ważąca 45 kg. Wydobyty zabytek przekazał z wielką pompą władzom Madagaskaru – odbyło się to w obecności wojska i prezydenta Hery Rajaonarimampianiny. Władze liczyły na to, że wrak stanie się atrakcją turystyczną i przyczyni się do poprawy złej sytuacji ekonomicznej wyspy. Siły zbrojne Madagaskaru pilnowały zabytkowej sztaby.

Na miejsce odkrycia przybył John de Bry z Center for Historical Archaeology na Florydzie, specjalista od XVII-wiecznego szkutnictwa. Po zapoznaniu się ze znaleziskiem powiedział, że aby mieć pewność, że sztabę wydobyto z „Adventure Galley", trzeba pobrać próbki drewna z wraku i sprawdzić, czy jest to drewno z dębów angielskich, a także wykonać analizę fizykochemiczną metalu.

Jednak niczego takiego ekipa Clifforda nie zrobiła. Natomiast UNESCO zwróciło się o zweryfikowanie odkrycia do zespołu Michela l'Houra z Departamentu Archeologicznych Badań Podwodnych i Podmorskich w Marsylii. Francuscy specjaliści zba- dali fotografię sztaby prezentowaną przez Clifforda. Rezultat jest dla „odkrywcy" druzgocący:

– Sztabka przedstawiona na oficjalnej stronie prezydenta Madagaskaru jako wydobyta z wraku „Adventure Galley" w rzeczywistości pochodzi z innego wraku, hiszpańskiego galeonu „Nuestra senora de Atocha" odkrytego przez Mela Fischera w 1985 roku, co więcej, nie jest ze srebra, ale z ołowiu – wyjaśnia Michel l'Hour.

Nie koniec na tym. Już w maju, gdy Clifford ogłaszał swoje rewelacje, minister kultury Madagaskaru, pani Brigitte Rasamoelina, odniosła się do nich sceptycznie, wyraziła obawę, że odkryty żaglowiec zostanie splądrowany, podobnie jak miało to miejsce w przypadku kilku innych wraków u wybrzeży Madagaskaru. Entuzjazmu odkrywców nie podzielała także Ulrike Guerin z UNESCO. – Obawiamy się, że dojdzie do bardzo szybkiej eksploracji podwodnego stanowiska archeologicznego bez zabezpieczenia odpowiedniego poziomu naukowego badań. Odkrycie skarbu niczemu nie służy, jeśli powoduje zniszczenie wokół niego całego stanowiska archeologicznego – powiedziała Guerin.

Polska Wenus

Słowa te okazały się prorocze. Specjaliści z zespołu Michela l'Houra nie zostawili suchej nitki na metodach eksploracji wraku stosowanych przez „łowcę skarbów" – jak go określają.

W rezultacie wrak i jego otoczenie, czyli całe podwodne stanowisko archeologiczne, zostało nieodwracalnie zniszczone, nie ma jego dokumentacji. O samym „łowcy" Michel l'Hour wyraził się, że nie jest on żadnym archeologiem podwodnym, choć za takiego się podaje, lecz pracuje na rzecz brytyjskiej firmy October Films współpracującej z History Channel i innymi stacjami telewizyjnymi. Nazwał też Clifforda recydywistą. I nie bez racji.

14 maja ubiegłego roku agencje podały (za „The Independent") sensacyjną wiadomość: nurkowie odkryli statek, którym płynął Kolumb podczas wyprawy zakończonej odkryciem Nowego Świata. Zespołem, w którym znaleźli się nurkowie z Western Colorado University, kierował właśnie Barry Clifford. Okazało się, także dzięki działaniom UNESCO, że to nie „Santa Maria", ale XVIII-wieczny żaglowiec francuski.

– Uważam, że Clifford pospieszył się z ogłoszeniem znaleziska, co jest typowe dla tego rodzaju odkrywców – powiedział wtedy dr Francois Gendron z Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. Nie przypuszczał, że Clifford posunie się do oszustwa.