Kamienna rewolucja naszych przodków

– Nowo odkryte narzędzia prowadzą nas w nieznany wcześniej okres ewolucji człowiekowatych – powiedziała Sonia Harmand. – Mogą nam coś powiedzieć o samych wytwórcach, choć wiele o nich się nie dowiemy, dopóki nie znajdziemy ich szczątków.

Człowiekowate to rodzina obejmująca współczesnych ludzi i naszych najbliższych ewolucyjnych przodków. Antropolodzy dotychczas byli przekonani, że wymarli krewniacy z rodzaju Homo byli pierwszymi, którzy potrafili wytwarzać kamienne narzędzia. Ale odkrycie może zakwestionować przekonanie, że pierwszymi, którzy tłukli dwoma kamieniami o siebie, byli nasi bezpośredni przodkowie. Wcześniejsze gatunki człowiekowatych – nasi dalsi kuzyni – mogły być pierwszymi wytwórcami narzędzi.

Choć naukowcy nie wiedzą, kto odłupywał te kamienie, sugerują możliwą odpowiedź. Kilometr od stanowiska Lomekwi 3 w 1999 roku została znaleziona niekompletna czaszka Kenyanthropus platyops, pochodząca z tego samego okresu co narzędzia. Kilkaset metrów dalej znaleziono jeszcze ząb i fragment kości czaszki tego gatunku, a 100 metrów dalej jeszcze jeden niezidentyfikowany ząb. Wszystkie te znaleziska mają 3,3 mln lat. Dyskusja nad pochodzeniem i cechami odkrytego w 1999 roku gatunku trwa od lat. Badacze Camilo Cela-Conde i Francisco Ayala zaliczyli go do rodzaju Homo i nazwali Homo platyops.

A drzewo genealogiczne współczesnych ludzi jest ciągle niekompletne i wzbudza kontrowersje. Nikt nie wie dokładnie, jak K. platyops odnosi się do innych gatunków człowiekowatych. Wiadomo, że poprzedza najwcześniejsze gatunki z rodzaju Homo o pół miliona lat. Najnowsze odkrycie – część dolnej szczęki znaleziona w Afarze w Etiopii – przesuwa najstarszego przedstawiciela Homo habilis do 2,8 mln lat. On też mógł się posługiwać narzędziami. Ale równie dobrze mógł to być Australopithecus afarensis albo jeszcze nieodkryty gatunek wczesnego człowieka. Znalezione w 2009 roku w Dikka w Etiopii kości zwierzęce ze śladami nacięć datowane na 3,39 mln lat to najstarsze ślady oddzielania mięsa od kości. Na razie nie pomagają w rozwiązaniu zagadki najstarszych narzędzi.