W orzecznictwie podkreśla się wymóg generalnego i abstrakcyjnego charakteru norm zawartych w aktach prawa miejscowego. Akty kierownictwa wewnętrznego, pozbawione charakteru powszechnie obowiązującego, nie mają statusu aktów prawa miejscowego. Decyduje o tym treść danego aktu, a nie jego nazwa.
Generalno-abstrakcyjny charakter
Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 lutego 2016 r. (sygn. II OSK 1572/14, LEX nr 2037405), akty prawa miejscowego powinny zawierać normy o charakterze dostatecznie ogólnym oraz abstrakcyjnym i wyznaczać sposób zachowania się rodzajowo określonych adresatów w sytuacjach przewidzianych w tych normach, które nie konsumują się w razie ich zastosowania oraz obowiązują do czasu utraty przez nie mocy obowiązującej w przypadkach określonych w ustawie lub w nich samych (w przeciwieństwie do tzw. aktów jednostkowych). Cechą wyróżniającą akty prawa powszechnie obowiązującego jest to, że ich postanowienia mogą rzutować na realizację publicznych praw podmiotowych oraz stanowić podstawę decyzji wobec obywateli i innych podmiotów.
Akt normatywny powszechny jest skierowany do nieograniczonego kręgu podmiotów. Cechy tej nie posiadają akty prawa skierowane wyłącznie do jednostek organizacyjnie podporządkowanych lub podległych podmiotowi który je tworzy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 3 lutego 2015 r., sygn. IV SA/Gl 527/14, LEX nr 1650080). Akty prawa miejscowego muszą być wydawane wyłącznie w oparciu o wyraźne upoważnienie ustawowe i to tylko w granicach zakreślonych w tym upoważnieniu. Ustawowe upoważnienie do wydania aktu prawa miejscowego nie może opierać się na domniemaniu objęcia jego zakresem materii w nim niewymienionych. Niedopuszczalne jest stosowanie w tym zakresie wykładni rozszerzającej, czy celowościowej. Nie jest dopuszczalne domniemanie kompetencji prawodawczych (wyrok WSA w Poznaniu z 24 kwietnia 2013 r., sygn. IV SA/Po 116/13, LEX nr 1317322).
Statut gminnej jednostki
W wyroku NSA z 20 marca 2009 r. (sygn. II OSK 1526/08, NZS 2009/6/107) stwierdzono, że u.s.g. jednoznacznie określa katalog gminnych aktów prawa miejscowego, stanowiąc, że gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie: wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ustawa ustrojowa wskazuje zatem, które uchwały rady gminy, normujące organizację gminnych jednostek organizacyjnych, mają rangę prawa miejscowego. Uchwała rady gminy regulująca organizację takiej jednostki w drodze nadania jej statutu i określenia jego treści ma normatywny charakter jako akt prawa miejscowego, podlegający publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym w sytuacji, gdy adresatami norm ujętych w statucie gminnej jednostki nie są wyłącznie podmioty wewnętrzne, usytuowane w ramach powołanej do życia struktury administracji publicznej, lecz również określona społeczność lokalna.
W wyroku WSA w Opolu z 21 kwietnia 2009 r. (sygn. II SA/Op 58/09, LEX nr 514923) zaakcentowano zróżnicowany charakter prawny aktów nazywanych statutami, wśród których jedne są aktami prawa miejscowego, inne - aktami indywidualno-abstrakcyjnymi, a jeszcze inne - aktami prawa wewnętrznego. W wyroku tym przyjęto, że sam fakt, iż dana jednostka wykonuje zadania skierowane na zewnątrz, wobec osób objętych jej działaniem, nie przesądza o zewnętrznym charakterze statutu. Jeśli uchwała zawiera wyłącznie zapisy regulujące przedmiot działania danej jednostki, jej strukturę organizacyjną oraz gospodarkę finansową, które nie są skierowane na zewnątrz, to statut jest aktem kierownictwa wewnętrznego. Skoro nie nakłada on obowiązków ani nie przyznaje praw nieokreślonemu kręgowi adresatów, nie posiada charakteru aktu prawa miejscowego.
W wyroku NSA z 3 marca 2010 r. (sygn. II OSK 2058/09, OwSS 2010/3/65-72) wypowiedziano się przeciwko rozszerzającej interpretacji pojęcia: urzędy i instytucje gminne, zawartego w art. 40 ust. 2 pkt 2 u.s.g. Podkreślono, że urzędy i instytucje nie mogą być uznane za jedyne formy organizacyjne wykonywania zadań gminy. Kategoria form organizacyjnych wykonywania zadań gminy jest bowiem znacznie bardziej zróżnicowana. Wykładnia prowadząca do obejmowania mianem instytucji wszystkich pozostałych (poza urzędami) gminnych jednostek organizacyjnych jest nieuprawniona i idzie zbyt daleko.
