Cześć stanowisk w administracji rządowej znajduje się poza służbą cywilną. Chodzi tu o stanowiska nieurzędnicze: pomocnicze, robotnicze i obsługi. W związku z tym, że zatrudnieni na nich pracownicy podlegają ustawie o pracownikach urzędów państwowych mają inne prawa i inne obowiązki niż ich koledzy zatrudnieni w tym samym urzędzie, ale na stanowiskach urzędniczych. W przypadku zdobycia mandatu radnego nie muszą np. tak jak członkowie korpusu służby cywilnej wybierać między pracą w urzędzie a działalnością w samorządzie.
Czytaj także: Czy urlop bezpłatny pozwoli łączyć mandat z pracą w urzędzie?
Czy trzeba informować pracodawcę o wyborze na radnego?
Radni mogą wykonywać swoje obowiązki dopiero po ślubowaniu
Mandat zakazany tylko w służbie cywilnej
Tylko ustawa pragmatyczna członków korpusu służby cywilnej zakazuje łączenia zatrudnienia w służbie cywilnej z mandatem radnego zarówno na szczeblu gminnym i powiatowym jak i wojewódzkim. A zatem jeśli członek korpusu służby cywilnej zdecydował się kandydować, bo żadne przepisy mu tego nie zabraniały i zdobył mandat musi wybierać między karierą w administracji rządowej a karierą w samorządzie. I nie może z tym za długo zwlekać. Zgodnie, bowiem z art. 383 § 5 kodeksu wyborczego, jeśli radny przed dniem wyboru wykonywał funkcję lub prowadził działalność, której z mandatem radnego łączyć nie można, obowiązany jest do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia ślubowania. W przypadku niezrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności przez radnego w tym terminie, rada stwierdzi wygaśnięcie mandatu radnego, w drodze uchwały, w ciągu miesiąca od upływu tego terminu. Przed podjęciem uchwały rada jest zobowiązana do umożliwienia radnemu złożenia wyjaśnień w tej sprawie.
Przy czym jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 28 kwietnia 2017 r. (II OSK 577/17) termin określony w tym przepisie jest nieprzywracalny i jego naruszenie nie może być usprawiedliwiane jakimikolwiek przyczynami np. brakiem świadomości istnienia zakazu czy wiedzy o konieczności formalnego zrzeczenia się określonej funkcji.
Trzy miesiące na złożenie oświadczenia
Członek korpusu służby cywilnej, który chce zachować mandat powinien rozwiązać stosunek pracy. Może w tej kwestii dogadać się z pracodawcą i rozwiązać go za porozumieniem stron albo złożyć wypowiedzenie. Jak wskazuje się jednak w piśmiennictwie (por. Ł.Pisarczyk Komentarz do ustawy o służbie cywilnej w: Prawo urzędnicze pod red. K. Barana Lex on-line) pewnym problemem może okazać się fakt, że ze względu na konstrukcje terminu, stosunek pracy rozwiąże się już po upływie trzech miesięcy. Wydaje się, że w takim przypadku wystarczający będzie sam fakt złożenia oświadczenia woli w sprawie wypowiedzenia w terminie trzech miesięcy od dnia ślubowania.
Inni pracownicy urzędu
Zakaz łączenia mandatu radnego z zatrudnieniem w urzędzie nie obowiązuje pracowników nienależących do korpusu służby cywilnej, zatrudnionych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Mogą oni nie tylko kandydować w wyborach samorządowych, ale także w razie zdobycia mandatu łączyć jego sprawowanie z pracą w urzędzie. Podobnie zresztą jak podlegający pod tę ustawę urzędnicy państwowi zarówno kontraktowi jak i mianowani.
Oznacza to dodatkowe obowiązki dla ich pracodawców, którzy zobowiązani są np. zwalniać radnych z pracy, aby mogli oni wykonywać swoje powinności ustawowe. Ponadto uzyskanie mandatu radnego rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa przez osobę będącą pracownikiem powoduje objęcie szczególną ochroną jej stosunku pracy. Polega ona na tym, iż z radnym nie można rozwiązać stosunku pracy bez uzyskania zgody rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa. Dodatkowo, jak uznał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 marca 2018 r. (I PK 114/17) stosunek pracy radnego nie może być rozwiązany ani zmieniony trybie tzw. zwolnienia indywidualnego z przyczyn niedotyczących pracownika (uregulowanym w art. 10 ust. 1-4 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników; tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1969). Zatem w przypadku zwolnienia indywidualnego pracodawca również ma obowiązek wystąpić do rady gminy z wnioskiem o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy bądź dokonanie zmiany warunków zatrudnienia radnego. Nie oznacza to jednak pozbawienia radnego prawa do odprawy w przypadku wyrażenia zgody przez radę.
Ustawa o służbie cywilnej zakazując członkom korpusu tej służby łączenia zatrudnienia w służbie cywilnej z mandatem radnego nie wypowiada się natomiast w kwestii wyboru członka korpus sc na wójta, burmistrza czy prezydenta miasta.
Szerszy zakaz przy wyborze wójta
Niepołączalność tych stanowisk ze statusem członka korpusu sc wynika jednak z art. 27 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Zgodnie z nim, funkcji wójta (burmistrza oraz prezydenta miasta) oraz jego zastępcy nie można łączyć m.in. z zatrudnieniem w administracji rządowej. Oznacza to, że wspomniany zakaz obejmować będzie nie tylko członków korpusu służby cywilnej, ale wszystkie osoby zatrudnione w tej administracji np. na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych bez względu na podstawę ich stosunku pracy. Potwierdza to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek zamiejscowy we Wrocławiu z 29 stycznia 2002 r. (II SA/Wr 2764/01). Zgodnie z nim, zawarte w art. 27 ustawy o samorządzie gminnym pojęcie „zatrudnienie w administracji rządowej" należy odnosić do zatrudnienia sensu largo, czyli do wszelkich form nawiązania stosunku pracy, tak w formie umowy o pracę, mianowania, powołania, administracyjnego stosunku pracy i innych form pokrewnych. Należy, bowiem zauważyć, że w szeroko rozumianej administracji rządowej spotyka się cały wachlarz form nawiązywania stosunku pracy, a zakładając racjonalność działań ustawodawcy nie sposób przyjąć, aby zakaz miał dotyczyć wybranych grup pracowników.
Trzeba wybrać
A zatem w przypadku wyboru osoby zatrudnionej w administracji rządowej na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta jest ona zobowiązana zrzec się funkcji, innymi słowy zaprzestać zatrudnienia w administracji rządowej. Ma na to również trzy miesiące liczone od dnia złożenia ślubowania. W przypadku niezrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej we wskazanym terminie, rada gminy stwierdza wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza lub prezydenta miasta), w drodze uchwały, w terminie miesiąca od upływu tego terminu. Tak wynika z art. 492 § 1 pkt5, § 4-5 kodeksu wyborczego.
Co mówią przepisy
Art. 25 ustawy o samorządzie gminnym
1. W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
3. Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy.
4. Na zasadach ustalonych przez radę gminy radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych.
5. (uchylony)
6. Wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie półtorakrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 373 i 730).
7. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, maksymalną wysokość diet przysługujących radnemu w ciągu miesiąca, uwzględniając liczbę mieszkańców gminy, przy czym kwota wymieniona w ust. 6 oznacza maksymalną wysokość diet w gminach o największej liczbie mieszkańców.
8. Rada gminy przy ustalaniu wysokości diet radnych bierze pod uwagę funkcje pełnione przez radnego.
9. (uchylony)
10. Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób ustalania należności z tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych radnych, uwzględniając celowość zwrotu rzeczywiście poniesionych wydatków związanych z wykonywaniem mandatu oraz ułatwienie dokonywania rozliczeń.
podstawa prawna: Art. 383, art. 492 ustawy z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 754 z późn.zm.)
podstawa prawna: Art. 78 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1559)
podstawa prawna: Art. 5, art. 25, art.27 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 994 ze zm.)
podstawa prawna: Ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1915)