Na okładce obraz „Parasolka”, namalowany przez 30-letniego artystę w żywych, pogodnych barwach, przedstawia idylliczną scenę spotkania pary młodych ludzi. Emanuje radością szczęśliwych beztroskich chwil i rokokową lekkością. Może to nas zaskoczyć, bo Goyę kojarzymy znacznie częściej z jego późniejszymi dziełami graficznymi i malarskimi, odwołującymi do koszmarów wojny oraz ostatnimi obrazami - ciemnymi, niepokojącymi i depresyjnymi, tzw. „czarnymi obrazami”, które malował na ścianach swego domu, gdy zmagał się z chorobą i lękiem przed starością i śmiercią.

Tymczasem książka przypomina nam, że malarska twórczość artysty była niezwykle różnorodna, wielowątkowa i zmienna. Zaczynał jako malarz dworski, który malował rodzinę królewską i portrety arystokracji. Przedstawiał ich z psychologiczną wnikliwością, jak na grupowym portrecie królewskiej rodziny Karola IV. Każda postać potraktował indywidualnie. Patrząc na tę galerię ludzi próżnych, zadufanych i wyniosłych, nie mamy wątpliwości, że artysta oceniał elity władzy krytycznie.

Z kolei w portretach pięknej, pełnej temperamentu, a zarazem dumnej księżnej Alby wyczuwalna jest wyraźna fascynacja malarza ekscentryczną arystokratką, choć badacze nie są pewni, czy łączyła ich miłość, czy tylko przyjaźń.

Mimo niewielkiego formatu albumu, zmieścił się w nim niezwykle bogaty wybór reprodukcji: portretów, malarstwa historycznego i religijnego, scen rodzajowych, przywołujących hiszpańskie rytuały i zwyczaje.

Goya żył w burzliwych czasach, gdy monarchie upadały, szalała rewolucja francuska, a potem Napoleon osadził na tronie Hiszpanii swego brata Józefa Bonapartego; następnie po klęsce Napoleona na tronie hiszpańskim osiadł Ferdynand VII, który zniósł konstytucję i przywrócił inkwizycję. W swych arcydziełach artysta niejednokrotnie ukazywał tragiczne wydarzenia, heroiczna walkę i ludzkie cierpienie. Jednym z najbardziej znanych wstrząsających płócien o tej tematyce jest „Rozstrzelanie powstańców madryckich” (3 maja 1808 roku). Obraz, pokazujący egzekucję hiszpańskich powstańców, którzy walczyli przeciw inwazji wojsk francuskich w czasach napoleońskich, jest krzykiem protestu przeciw okrucieństwu i przemocy. Dziełem zapowiadającym romantyzm.

Arcydziełem wieloznacznym, głęboko zapadającym w pamięć, jest również „Kolos”. Na tym obrazie dominuje postać gniewnego olbrzyma, złowrogo kroczącego ponad doliną, wypełnioną tłumem ludzi i zwierząt, uciekających w panice i przerażeniu przed nieznanym zagrożeniem. Interpretacji obrazu może być wiele. Niewątpliwie to wielka metafora niszczycielskiej siły wojny.

Goya tworzył dzieła nowatorskie, o niezwykłej sile działania, które miały wpływ na wielu wybitnych twórców: romantyków, impresjonistów, ekspresjonistów, XX-wieczną awangardę.

Mini album jest wydawnictwem popularnym, które poprzez syntetyczne ujęcie świetnie się sprawdza jako wprowadzający przewodnik. W tej samej serii ukazały się także albumy takich gigantów malarstwa, jak Vincent van Gogh, Anthony van Dyck, Albrecht Dürer, Claude Monet, Peter Paul Rubens i Caravaggio.

„Malarstwo światowe. Francisco de Goya” Wydawnictwo BOSZ 2021