Zwrot kosztów pogrzebu należy się każdemu, kto faktycznie zorganizował pochówek zmarłego. Najczęściej są to członkowie rodziny. Im ZUS wypłaci zawsze zasiłek pogrzebowy w wysokości 4 tys. zł, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu. Przy czym za członków rodziny uważa się następujące osoby: małżonek (wdowa i wdowiec), także pozostający w separacji orzeczonej wyrokiem sądu, rodzice, ojczym, macocha oraz osoba przysposabiająca, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki, osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Jak widać, kuzyni czy teściowie nie są  traktowani jako rodzina na potrzeby określenia prawa do zasiłku pogrzebowego. Ale i oni mogą liczyć na zwrot wydatków na pogrzeb. Podobnie jak przyjaciele, sąsiedzi, dom pomocy społecznej, gmina lub pracodawca.  Zasiłek pogrzebowy będzie w takich przypadkach przysługiwał w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższych jednak niż 4 tys. zł.

Czytaj też: Zasiłek pogrzebowy także za symboliczny pochówek

- W sytuacji, gdy koszty pokryje więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy jest dzielony między te osoby lub podmioty proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu – mówi Iwona Kowalska-Matis, regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku.

Jakie wydatki uwzględni ZUS

Osoby obce, aby otrzymać zasiłek pogrzebowy z ZUS muszą szczegółowo udokumentować poniesione wydatki do wysokości zasiłku.

- Niestety żadna ustawa nie określa, jakie koszty należy uznać za koszty pogrzebu. Tak, więc przyjmuje się, że sam pogrzeb to czynności, które trwają od chwili zgonu do pochowania zwłok osoby zmarłej – wyjaśnia Kowalska-Matis.

Pojawiają się niekiedy wątpliwości czy np. zakup samej trumny wystarczy do udowodnienia kosztów pogrzebu? Czy wydatki poniesione na ceremonię pogrzebową zostaną uwzględnione w wysokości wypłacanego przez ZUS świadczenia? Wreszcie - czy do kosztów pogrzebu można zaliczyć wydatki związane z postawieniem nagrobka?

- Przedstawienie rachunku za samą trumnę nie stanowi dowodu pokrycia kosztów pogrzebu. Dzieje się tak dlatego, że istnieje domniemanie, iż pozostałe koszty poniósł ktoś inny, kto również będzie ubiegał się o zasiłek pogrzebowy. Ten zaś wypłacany jest w takim przypadku proporcjonalnie i w związku z tym Zakład musi ustalić wszystkie okoliczności – mówi  rzeczniczka. - Należy dodać, że kosztu pogrzebu nie stanowi również zakup samych kwiatów, gdyby tak było, to każdy żałobnik nabywałby prawo do zasiłku pogrzebowego w wysokości proporcjonalnej do poniesionych wydatków.

Co do ceremonii kościelnej, to jak najbardziej wydatki z nią związane (i potwierdzone przez instytucję kościelną) są uwzględniane w wypłacanym przez ZUS świadczeniu.

Inna rzecz to wydatki poniesione na wystawienie nagrobka. Ponieważ jego zakup nie jest bezpośrednio związany z pochówkiem osoby zmarłej, wydatek taki nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu wysokości zasiłku pogrzebowego. Brak nagrobka nie oznacza przecież, że pogrzeb się nie odbył. Sam nagrobek może być postawiony nawet wiele lat po pochówku.

Dla kogo pogrzeb z zasiłkiem

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci: osoby mającej ustalone prawo do emerytury lub renty, osoby mającej ustalone prawo do emerytury pomostowej, ubezpieczonego, w tym ubezpieczonego z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, osoby mającej ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, osoby, która zmarła w okresie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, członka rodziny rencisty i emeryta.

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli złożenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Dokumentem potwierdzającym te okoliczności jest zaświadczenie policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający przyczyny uniemożliwiające zgłoszenie wniosku.

Podstawowymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego są wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego, skrócony odpis aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku - kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo zgłaszającego wniosek z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane), zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu w dniu śmierci (w przypadku, gdy zmarła osoba ubezpieczona lub członek rodziny osoby ubezpieczonej), nie dotyczy to osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób z nimi współpracujących.

Wypłata zasiłku w razie śmierci poza granicami kraju

Przepisy unijne określają, że w przypadku, gdy pracownik najemny lub osoba pracująca na własny rachunek albo członek jego rodziny umrze na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo właściwe uznaje się, że zgon nastąpił na terytorium tego ostatniego państwa. Instytucja właściwa (w Polsce - ZUS) zobowiązana jest do przyznania zasiłków pogrzebowych, należnych z tytułu stosowanego przez nią ustawodawstwa, nawet, jeżeli świadczeniobiorca mieszka na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo właściwe.

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy na mocy ustawodawstwa państwa członkowskiego innego niż to, w którym wnioskodawca ma miejsce zamieszkania, trzeba złożyć wniosek bądź do instytucji właściwej, bądź do instytucji miejsca zamieszkania. Do wniosku dołącza się dokumenty wymagane przez ustawodawstwo stosowane przez instytucję właściwą (tą, do której składa się wniosek). Zgodnie z ogólną zasadą  zasiłek pogrzebowy dostaje się tylko w jednym z krajów. Nie można, więc wnioskować o niego zarówno w kraju, w którym się pracuje, jak i w Polsce.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887).