Konsekwencje naruszeń, które wpływają na zbiorowe interesy konsumentów, często mają zakres transgraniczny, wobec czego władza w Brukseli podjęła inicjatywę uregulowania konsumenckich pozwów zbiorowych na poziomie europejskim. Ostateczny tekst Dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów został przyjęty w listopadzie 2020 r. Dyrektywa ta zastąpi obecnie obowiązującą Dyrektywę w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów.
Na wstępie należy podkreślić, że dyrektywa jest instrumentem prawa unijnego, który nie obowiązuje w państwach członkowskich bezpośrednio, ale wiąże w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty. Oznacza to, że państwom członkowskim pozostawiono swobodę wyboru formy i środków implementujących. W Polsce dyrektywy są najczęściej wdrażane za pośrednictwem ustawy bądź rozporządzenia. Zatem możemy oczekiwać, że w związku z nową dyrektywą w niedługim czasie nastąpi nowelizacja procedury cywilnej lub administracyjnej. Niewykluczone też, że zostanie wydana nowa ustawa dotycząca przedstawicielskich pozwów zbiorowych w sprawach konsumenckich.
Czytaj także: Pozwy zbiorowe w sprawach konsumenckich: będą wspólne przepisy unijne
Cel przedstawicielskich pozwów zbiorowych
Pozwy zbiorowe stanowią odpowiedź na problemy, z którymi borykają się konsumenci chcący dochodzić swoich praw indywidualnie. Istnieje bowiem psychologiczna niechęć po stronie konsumentów do podjęcia samotnej walki z przedsiębiorcą, który jest gigantem na rynku. Wynika ona z niepewności swoich praw oraz z niekorzystnego stosunku oczekiwanych kosztów, do korzyści wynikających z powództwa indywidualnego. Występuje tu też znany z ekonomicznej analizy prawa problem tzw. pasażera na gapę (free rider problem), czyli sytuacja, w której koszty danego działania są ponoszone indywidualnie, zaś korzyści ze swej natury są „niewyłączalne" i promieniują na szerszy krąg podmiotów. W takiej sytuacji pojawia się ekonomicznie racjonalna pokusa, aby zaniechać indywidualnego działania i poczekać, aż problem rozwiążą inni, ponosząc przy tym koszty i ryzyko takiego działania.
Obecnie stan prawny w zakresie postępowań grupowych na wspólnym rynku jest zróżnicowany. Część krajów (w tym Polska) przewiduje możliwość wytaczania powództw grupowych, podczas gdy inne państwa (np. Grecja lub Czechy) w ogóle tej instytucji nie znają. Celem omawianej dyrektywy jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez ujednolicenie we wszystkich krajach Unii Europejskiej przepisów dotyczących możliwości wnoszenia przez konsumentów pozwów zbiorowych. Nowa dyrektywa umożliwi upoważnionym podmiotom, reprezentującym zbiorowy interes konsumentów, dochodzenie roszczeń w drodze powództw przedstawicielskich.