Cztery kazusy ze spraw karnych na egzamin zawodowy dla przyszłych radców i adwokatów

20 marca 2018 r. o godz. 10 kandydaci będą zdawać część pierwszą egzaminu zawodowego dla przyszłych adwokatów i radców prawnych. To zadanie z prawa karnego. Jak co roku wraz z Wydawnictwem CH Beck pomagamy się przygotować do jego rozwiązania. Dziś publikujemy kilka przykładowych kazusów z tej dziedziny prawa.

Kazus 1

Ewelina P., urodzona 13 sierpnia 1996 r., oskarżona została o to, że 19 lutego 2013 r. w Ł., działając wspólnie i w porozumieniu z Agnieszką A., brała udział w pobiciu Doroty S. w ten sposób, że biła pięściami po twarzy i kopała nogami po całym ciele, powodując obrażenia ciała w postaci urazu głowy, stłuczenia nosa połączonego z krwawieniem z nosa oraz zasinień w okolicach kończyn dolnych, a uszkodzenia te faktycznie spowodowały rozstrój zdrowia i naruszyły czynności narządów ciała na czas poniżej 7 dni, tj. o czyn z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k w zw. z art. 11 § 2 k.k. Sąd rejonowy wyrokiem nakazowym z 10 czerwca 2013 r. uznał oskarżoną za winną popełnienia zarzucanego jej czynu i przy przyjęciu kwalifikacji prawnej wskazanej w akcie oskarżenia na podstawie art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 10 § 3 k.k. w zw. z art. 58 § 3 k.k. w zw. z art. 34 § 1 k.k. i w zw. z art. 35 § 1 k.k. wymierzył jej karę ośmiu miesięcy ograniczenia wolności w postaci wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym. Ponadto sąd zwolnił oskarżoną od kosztów sądowych. Postępowanie karne w tej sprawie wszczęto 26 marca 2013 r., a wszczęcie postępowania w stosunku do osoby nastąpiło 30 kwietnia 2013 r. Oskarżona przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu, podała, iż brała udział w zdarzeniu, ale wynikało to raczej z chęci przypodobania się koleżankom. Wyraziła żal. Przeprosiła pokrzywdzoną Dorotę S.

- Czy obrońca oskarżonej ma podstawę do zaskarżenia wyroku, a jeśli tak, to jakie powinien postawić zarzuty?

>Odpowiedź do kazusu 1

Wyrok powinien zostać zaskarżony w całości, bowiem sąd dopuścił się oczywistej obrazy prawa materialnego, tj. art. 10 § 1 k.k., który wyraźnie określa granice odpowiedzialności karnej, przewidując, że na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada sprawca czynu zabronionego, który dokonał go po ukończeniu 17 lat, oczywiście z zastrzeżeniem odpowiedzialności za określone rodzaje czynów wymienionych w art. 10 § 2 k.k. Zatem uchybienie sądu polega na osądzeniu i skazaniu oskarżonej jako osoby dorosłej w myśl reguł określonych w kodeksie karnym, w sytuacji gdy jej odpowiedzialność, z uwagi na wiek w chwili popełnienia czynu, powinna kształtować się stosownie do zasad określonych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Obrońca oskarżonej powinien zatem zarzucić obrazę prawa materialnego, tj. art. 10 § 1 k.k., przez niezastosowanie tego przepisu i skazanie oskarżonej za czyn z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., w sytuacji gdy oskarżona w chwili popełnienia przedmiotowego czynu nie miała ukończonych 17 lat, a zatem nie podlega odpowiedzialności karnej na zasadach określonych w kodeksie karnym. Podnosząc powyższy zarzut, obrońca oskarżonej powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.

Kazus 2

Kamil D., pozostający w sporze prywatnym ze Stanisławem M., swoim pracownikiem, w okresie od 29 stycznia 2011 r. do 29 stycznia 2012 r. uporczywie i złośliwie naruszał prawa pracownika Stanisława M., nie wypłacając należnego mu wynagrodzenia w terminie i w ustalonej wysokości i za tak przypisany czyn z art. 218 § 1 k.k. sąd rejonowy postanowieniem z 31 maja 2012 r. umorzył postępowanie karne na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., uznając, że Kamil D. nie popełnił przestępstwa, bowiem art. 218 § 1 k.k. w chwili wydania wyroku utracił moc.

- Czy pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zaskarżyć postanowienie? Jeśli tak, jaki powinien postawić zarzut i o co wnosić?

>Odpowiedź do kazusu 2

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zaskarżyć przedmiotowe postanowienie, bowiem sąd rejonowy błędnie zastosował art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. i bezpodstawnie umorzył postępowanie karne. Wprawdzie na skutek wejścia w życie wyroku TK z 18 listopada 2010 r. (P 29/09) art. 218 § 1 k.k. utracił moc 18 czerwca 2012 r. i przestał obowiązywać, ale sąd nie zauważył, że 31 maja 2012 r. wszedł w życie art. 218 § 1a k.k. o treści identycznej z art. 218 § 1 k.k., a zatem nie doszło do depenalizacji zachowania określonego we wskazanych przepisach. Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zatem zaskarżyć przedmiotowe postanowienie w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k, przez błędne zastosowanie tego przepisu i bezpodstawne umorzenie postępowania karnego wobec oskarżonego z uwagi na utratę mocy art. 218 § 1 k.k., podczas gdy 31 maja 2012 r. wszedł w życie art. 218 § 1a k.k. o treści identycznej z art. 218 § 1 k.k. i w związku z tym nie doszło do depenalizacji zachowania oskarżonego określonego we wskazanych przepisach. Podnosząc tego rodzaju zarzut, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Kazus 3

Oskarżony Jerzy B. stanął pod zarzutem popełnienia czynów z art. 280 § 2 k.k. oraz art. 148 § 1 k.k. Jerzy B. został uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu. Z treścią wyroku nie zgodził się zarówno pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej, jak i prokurator. W trakcie sporządzania uzasadnienia wyroku sędzia referent zorientował się, że dwukrotnie podpisał wyrok, obok podpisów trzech ławników.

- Zaproponuj zarzut apelacyjny postawiony przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej.

>Odpowiedź do kazusu 3

Z treści kazusu wynika, że pod wyrokiem wprawdzie znajduje się pięć podpisów, ale dwa z nich zostały nakreślone przez sędziego referenta, co oznacza, że drugi z sędziów zawodowych nie złożył podpisu. Jest oczywiste, że tego rodzaju uchybienia (braku) nie można w żaden sposób konwalidować w postępowaniu odwoławczym, gdyż stanowi ono bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k. Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej powinien wyrok zaskarżyć w całości, w odniesieniu do oskarżonego Jerzego B. (w stosunku do pozostałych nie posiada gravamen) na jego niekorzyść i na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 113 k.p.k. polegającą na niepodpisaniu wydanego przez sąd I instancji wyroku przez jednego z sędziów biorących udział w jego wydaniu i ogłoszeniu, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k. Podnosząc powyższy zarzut, pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Kazus 4

Janusz W. stanął pod zarzutem popełnienia w okresie od stycznia 2000 do września 2005 r. na terenie Warszawy 23 czynów wyczerpujących znamiona art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz czynu z art. 258 § 2 k.k. Za czyny te wyrokiem sądu okręgowego z 24 czerwca 2008 r. został skazany z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 k.k. na karę pięciu lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 100 zł każda, zaś za czyn z art. 258 § 2 k.k. na karę dwóch lat pozbawienia wolności, na mocy art. 85 i 86 § 1 k.k. sąd wymierzył karę łączną siedmiu lat pozbawienia wolności. Oskarżony został zatrzymany 13 lipca 2007 r. Oskarżony 12 kwietnia 2002 r. ukończył 17 lat. Nie był dotychczas karany, w chwili orzekania ukończył zaocznie studia menedżerskie. Wyraził skruchę.

- Czy obrońca oskarżonego ma podstawę do zaskarżenia wyroku? Jeśli tak, jaki należy postawić zarzut i wniosek?

>Odpowiedź do kazusu 4

Obrońca oskarżonego powinien dostrzec, że część zachowań objętych czynem ciągłym została popełniona przez oskarżonego, zanim ukończył on 17 lat. Z treści art. 10 § 2 k.k. wynika, że nieletni po ukończeniu 15 lat może odpowiadać za zasadach określonych w kodeksie karnym, ale tylko w zakresie czynów enumeratywnie wymienionych w tym przepisie oraz jeżeli spełnione są pozostałe warunki, czyli jeżeli okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego warunki i właściwości osobiste za tym przemawiają, w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Obrońca oskarżonego powinien zauważyć, że czyny określone w art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, mimo że stanowią zbrodnię, oraz z art. 258 § 2 k.k. nie są wymienione w art. 10 § 2 k.k. Jest więc oczywiste, że jeżeli sprawca czynu zabronionego niewymienionego w art. 10 § 2 k.k. część zachowań składających się na czyn ciągły zrealizował jako nieletni, a pozostałe zachowania miały miejsce po ukończeniu przez niego 17 lat, to ponosi on odpowiedzialność karną tylko za te zachowania, których dopuścił się po ukończeniu 17 lat. Obrońca oskarżonego powinien zatem zaskarżyć powyższy wyrok w całości na jego korzyść i wyrokowi temu zarzucić obrazę prawa materialnego, tj. art. 10 § 1 k.k., przez niezastosowanie tego przepisu i przypisanie oskarżonemu Januszowi W. zachowań dokonanych w okresie od stycznia 2000 do 12 kwietnia 2002 r. stanowiących jeden czyn ciągły z zachowaniami dokonanymi po ukończeniu przez niego 17 lat, w sytuacji gdy czyny z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz z art. 258 § 2 k.k. nie są wymienione w art. 10 § 2 k.k., a zatem oskarżony nie mógł ponosić za te zachowania odpowiedzialności karnej na zasadach określonych w kodeksie karnym. Istotną kwestią jest prawidłowa redakcja wniosku końcowego, w sytuacji gdy występuje czyn ciągły określony w art. 12 k.k. Skoro bowiem mamy do czynienia z jednym czynem zabronionym, to nie można wnosić o częściowe umorzenie postępowania czy o częściowe uniewinnienie. Jedynym prawidłowym w takiej sytuacji wnioskiem jest domaganie się wyeliminowania z opisu czynu ciągłego przypisanego oskarżonemu jego zachowań od stycznia 2000 r. do 12 kwietnia 2002 r. Skoro ulegnie skróceniu okres objęty czynem ciągłym, to obrońca oskarżonego powinien także wnosić o złagodzenie orzeczonej wobec oskarżonego kary.

Polecane publikacje

- Egzaminy Prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości. Tom 1- 4, wydanie 2018

- S. Jaworski, Apelacje cywilne i karne. 69 wzorów pism z omówieniami, 5. wydanie