Postępowanie ważne mimo nieobecności uczestnika

[b]Tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego podjętej 20 kwietnia 2010 r. w składzie siedmiu sędziów (sygn. III CZP 112/09).[/b] Zawiera ona wyjaśnienie wątpliwości prawnej przedstawionej do rozstrzygnięcia przez zwykły, trzyosobowy skład SN.

[srodtytul]Nieformalna zamiana[/srodtytul]

Wątpliwość powstała na tle sprawy o stwierdzenie zasiedzenia wniesionej przez Jana i Bronisławę B. Chodzi o działkę o pow. 3320 mkw., której posiadaczami stali się w wyniku nieformalnej umowy zamiany zawartej w połowie lat 50. ubiegłego wieku z Józefem G. Ten zaś otrzymał parcelę w 1946 r. jako darowiznę od swych rodziców. Sąd I instancji w grudniu 2006 r. uwzględnił żądanie państwa B. i stwierdził, że jako samoistni posiadacze w złej wierze nabyli własność działki 1 stycznia 1985 r. Okres samoistnego posiadania w złej wierze prowadzący do zasiedzenia wynosił według art. 172 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B457863E0C58CBFDC991801722EA9747?id=70928]kodeksu cywilnego [/link]w ówczesnym brzmieniu 20 lat (w dobrej wierze – dziesięć lat).

[srodtytul]Pod nieobecność[/srodtytul]

Apelację od tego postanowienia wniosła Marianna G., spadkobierczyni Jana J., pozamałżeńskiego syna Józefa G. Ojcostwo Józefa G. zostało ustalone wyrokiem sądu dopiero 21 marca 2007 r. Powodem apelacji było to, że w postępowaniu o zasiedzenie nie uczestniczyli spadkobiercy Jana J., brali udział zaś wszyscy inni zainteresowani, w tym spadkobiercy Józefa G. wskazani w postanowieniu sądu z 1979 r. o nabyciu spadku po nim. W myśl art. 609 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=622DBBDB8DA0CFB4FA0E0D55B3B64519?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości uczestnikami postępowania powinni być wszyscy zainteresowani. Zainteresowani zaś to, według art. 510 § 2 k.p.c., wszystkie osoby, których praw dotyczy wynik postępowania, czyli w wypadku zasiedzenia przede wszystkim właściciele (współwłaściciele) nieruchomości.

Sąd II instancji oddalił tę apelację, nie odnosząc się do zarzutu nieuczestniczenia w postępowaniu spadkobierców Jana J.

[srodtytul]Należało ich wezwać [/srodtytul]

W skardze kasacyjnej Marianna G. zarzucała przede wszystkim nieważność postępowania spowodowaną nieuczestniczeniem w sprawie spadkobierców Jana J., współwłaścicieli działki.

Zwykły skład SN rozpatrujący skargę uznał, że w kwestii tej musi wypowiedzieć się skład siedmioosobowy. W uzasadnieniu pytania prawnego przywołał liczne orzeczenia, w których SN uznał, że uczestnikami postępowania powinni być wszyscy właściciele nieruchomości oraz inne zainteresowane osoby, niezależnie od stanu wpisów w księgach wieczystych i w innych dokumentach; że do zainteresowanych należy zaliczyć właściciela lub jego spadkobierców, bez względu na to, czy jego prawo zostało stwierdzone i czy wynika z dołączonego na podstawie art. 607 k.p.c. odpisu z księgi wieczystej.

Niewezwanie więc do udziału w sprawie Jana J., a po jego śmierci – spadkobierców, było w ocenie autorów pytania bezzasadne, a zarzut, że w sprawie nie wzięły udziału wszystkie osoby zainteresowane wynikiem – trafny.

[srodtytul]Nie było zgody[/srodtytul]

Nie ma jednak zgody co do skutków prawnych niewezwania do udziału w sprawie. Są orzeczenia, w których SN przyjął, że uchybienie to prowadzi do nieważności postępowania, bo pozbawia zainteresowanych możności obrony swych praw.

Są jednak i takie, w których SN uznał, że można mówić wówczas co najwyżej o uchybieniu procesowym wpływającym na wynik sprawy. Argumentem przemawiającym za słusznością tego stanowiska jest przewidziana w postępowaniu nieprocesowym (a w takim trybie rozpoznawane są sprawy o zasiedzenie) skarga o wznowienie postępowania. Jest szczególny środek pozwalający zainteresowanemu, który nie wziął udziału w sprawie, na podważenie prawomocnego orzeczenia, jeśli narusza ono jego prawa (art. 524 § 2 k.p.c.). Ta niejednolitość skłoniła SN do przedstawienia tej kwestii pod rozwagę powiększonego składu SN.

Odpowiedź zawarta w uchwale wykracza poza ramy pytania prawnego w tym sensie, że odnosiło się ono bezpośrednio tylko do postępowania w sprawie o zasiedzenie. Uchwała zaś dotyczy wszystkich spraw rozpoznawanych w trybie nieprocesowym. Stwierdza się w niej bowiem, że niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w tym postępowaniu nie powoduje nieważności postępowania. Co ważne, [b]SN zadecydował o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej (sygn. III CZP 112/09)[/b].

[ramka][srodtytul]Moc wiążąca zasady prawnej[/srodtytul]

[b]Moc zasady prawnej mają uchwały pełnego składu SN, składu połączonych izb oraz składu całej izby. O nadaniu uchwale mocy zasady prawnej może zadecydować skład siedmiu sędziów SN.[/b] Jeśli jakikolwiek skład SN zamierza odstąpić od zasady prawnej, musi przedstawić zagadnienie prawe do rozstrzygnięcia pełnemu składowi izby. O odstąpieniu od zasady prawnej uchwalonej przez izbę, skład połączonych izb albo pełny skład SN mogą zadecydować odpowiednio właściwa izba, połączone izby albo pełny skład SN. Jeśli skład jednej izby zamierza odstąpić od zasady prawnej uchwalonej przez inną izbę, rozstrzygnięcie należy do obu izb. Izby mogą przedstawić zagadnienie prawne pod rozwagę pełnego składu SN.[/ramka]

[i]masz pytanie, wyślij e-mail do autorki