Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi mówi, że stronie, która decyduje się na walkę z fiskusem i wnosi skargę, może być przyznane – na jej wniosek – prawo pomocy. To nic innego jak zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Wniosek o przyznanie prawa pomocy można złożyć przed wszczęciem postępowania lub w toku. Nie podlega opłatom sądowym.
Prawo pomocy może być przyznane całkowicie (wtedy podatnik nie ponosi kosztów sądowych i może liczyć na darmowego adwokata, radcę prawnego lub doradcę podatkowego) lub częściowo (obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków lub tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego).
To warunki uzyskania prawa pomocy zależą od tego, czy wnioskuje o nie osoba fizyczna czy prawna. Zawsze należy pamiętać, że jego przyznanie ma charakter wyjątkowy. WSA w Krakowie w postanowieniu z 25 czerwca 2012 r. (I SA/Kr 470/12) podkreślił, że „winno być stosowane do osób charakteryzujących się ubóstwem (przykładowo do takich osób można zaliczyć bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby ze względu na okoliczności życiowe pozbawione całkowicie środków do życia)". Z kolei w postanowieniu z 19 grudnia 2012 r. (II FZ 979/12) NSA stwierdził, że o ile nieruchomość, w której mieszka skarżący, mogłaby zostać uznana za niezbędną do zaspokajania jego potrzeb życiowych, o tyle udziały w dwóch pozostałych nieruchomościach przy dołożeniu należytej staranności umożliwiają pokrycie kosztów sądowych.
Podatnik, aby liczyć na przyznanie prawa pomocy, musi złożyć wniosek koniecznie na urzędowym formularzu (osoby fizyczne na oznaczonym symbolem PPF, prawne – PPPr). To ważne, gdyż wniosek o przyznanie prawa pomocy niezłożony na urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w określonym terminie, pozostawia się bez rozpoznania. Urzędowe formularze udostępniane są nieodpłatnie w budynkach wszystkich wojewódzkich sądów administracyjnych oraz w budynku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Można je również pobrać ze strony internetowej NSA (www.nsa.gov.pl).
We wniosku o przyznanie prawa pomocy lepiej nie podawać nieprawdziwych informacji. Może być bowiem cofnięte w całości lub w części, jeżeli się okaże, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.
