Kolejna szansa dla populisty

Powtórne wybory prezydenckie w Austrii, referendum na Węgrzech w sprawie kompetencji Brukseli oraz spekulacje na temat możliwego referendum w Czechach, o co apeluje prezydent Milosz Zeman – tak wygląda Europa po Brexicie. Na razie uwaga skupia się na Austrii.

Trybunał dmucha na zimne

W dotychczasowej kampanii wyborczej w Austrii Brexit i jego możliwe skutki nie były przedmiotem zainteresowania. Wszystko zmienia jednak decyzja Trybunału Konstytucyjnego, który uznał argumenty prawicowej populistycznej Wolnościowej Partii Austrii  (FPÖ)  dotyczących nieprawidłowości w szeregu komisji wyborczych.

Jej kandydat Norbert Hofer przegrał w drugiej rundzie z wywodzącym się z ugrupowania Zielonych  Aleksandrem van der Bellenem  zaledwie 30,8 tys. głosów. W pierwszej turze zdążył zdeklasować kandydatów socjaldemokratów z SPÖ oraz konserwatystów z ÖVP, dwu ugrupowań, które rozdawały karty w austriackiej polityce od dziesięcioleci. To był pierwszy szok. Kolejnym jest unieważnienie przez Trybunał Konstytucyjny drugiej rundy głosowania. Bywało już w przeszłości, że głosowanie powtarzano w  poszczególnych okręgach, ale nigdy w skali całego kraju, jak obecnie.

Jak ustalił Trybunał, w wielu komisjach wyborczych liczono głosy niezgodnie z procedurą. I tak głosy korespondencyjne sumowano już w wyborczą niedzielę, a nie dopiero w poniedziałek. W dodatku koperty z tymi głosami otwierano w chwili, gdy komisje  nie były kompletne, i istnieje podejrzenie, że w głosowaniu brały udział osoby nieuprawnione,  np. cudzoziemcy.

W sumie, badając skargę FPÖ w niektórych tylko okręgach Trybunał doszedł do wniosku, że nieprawidłowości mogły dotyczyć nieco ponad  70 tys. głosów. Jako że jest ich więcej niż liczba głosów przewagi Van der Bellena  nad Norbertem Hoferem, druga runda została unieważniona. Przy tym Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się jakichkolwiek oszustw wyborczych.   Poszło jedynie o niezgodne z prawem praktyki. Mało prawdopodobne, aby miały wpływ na wynik wyborów.

– Orzeczenie Trybunału nie jest bynajmniej dowodem  jakichś wyjątkowo wysokich standardów demokratycznych w Austrii, lecz wyrazem prawniczej ortodoksji sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zapewne przesadnie  zareagowali na pewne nieprawidłowości, znane od dawna – tłumaczy „Rzeczpospolitej" Hannes Swoboda, były szef frakcji socjalistów w Parlamencie Europejskim. Na dobrą sprawę istnienie podobnych nieprawidłowości można byłoby udowodnić w pierwszej turze wyborów. Wtedy nikt nie protestował. FPÖ i Hofer świętowali sukces.

Unieważnienie drugiej rundy wyborów jest kolejnym sukcesem Norberta Hofera i jego partii.  – Uzyskał dodatkowy argument przeciwko zwalczanemu establishmentowi politycznemu. Może teraz udowadniać, że obecny system partyjny jest do tego stopnia zepsuty, że nie jest w stanie zorganizować nawet wyborów – zwracał uwagę  „Der Standard". To ważny argument, biorąc pod uwagę, że dotychczasowa skuteczna kampania wyborcza Norberta Hofera koncentrowała się na krytyce obecnego, zmurszałego systemu politycznego opartego na dominacji dwu partii.

Jednak po Brexicie sytuacja uległa zmianie. Z jednej strony decyzja Brytyjczyków umocnić może obóz eurosceptyków któremu przewodzi FPÖ i zwiększając szanse Hofera. I to w warunkach, gdy FPÖ jest najsilniejszym obecnie ugrupowaniem w Austrii z poparciem sięgającym 30 proc.   Z drugiej – chaos, jaki panuje  w Europie po Brexicie, może zmobilizować tych wszystkich, którzy pragną tego uniknąć w Austrii i którzy cenią sobie nade wszystko stabilizację. Nikt nie jest  obecnie w stanie powiedzieć, jaki będzie wynik takiego starcia.

Referendum po wyborach?

Jedno wiadomo już teraz, że Norbert Hofer jako jeden z dwu wiceprzewodniczących parlamentu  zostanie już 8 lipca jedną z trzech osób sprawujących kolektywnie funkcję prezydenta, w chwili gdy kończy się kadencja obecnego szefa państwa Heinza Fischera. Trzecią będzie Doris Bures, szefowa parlamentu. Tak będzie do zaprzysiężenia nowego prezydenta wyłonionego w wyniku powtórki drugiej rundy. Nowa funkcja daje Hoferowi dodatkowe możliwości w kampanii wyborczej. – Hofer ma dobre argumenty i to dlatego wielu ludzi mu zaufało – przekonuje „Rzeczpospolitą" Barbara Kolm, szefowa wiedeńskiego instytutu badawczego Hayek Institut, w przeszłości polityki FPÖ szczebla regionalnego. Przypomina jedno z głównych haseł kampanii wyborczej Hofera: Najpierw Austria.

W jej opinii obecna kampania wyborcza zapoczątkuje dyskusję w Austrii na temat relacji tego kraju z Unią Europejską. Jak twierdzi, nie ma mowy o wyjściu z UE.   - Konieczne są  reformy w Unii, aby wzmocnić rządy państw członkowskich zwłaszcza w takich sprawach, jak kryzys imigracyjny. Od tego zależeć będzie rozwój sytuacji politycznej w Austrii – mówi Kolm. Sam Norbert Hofer nie wyklucza przeprowadzenia w Austrii referendum w sprawie członkostwa.

Nawet jako prezydent nie miałby jednak takiej możliwości. O referendum decyduje w Austrii parlament, który odrzucił już w przeszłości podobną inicjatywę społeczną popartą 260 tys. podpisów. Ale to Hofer zapowiada, że jako prezydent dążyć będzie do rozpisania przedterminowych wyborów parlamentarnych. FPÖ liczy na zdetronizowanie kanclerza Christiana  Kerna z  SPÖ i objęcie rządów, być może w koalicji z konserwatystami z ÖVP, jak to już miało miejsce w przeszłości  za czasów Jörga Haidera, twórcy Wolnościowej Partii Austrii. Teoretycznie taki rząd mógłby doprowadzić do referendum. Z sondaży wynika jednak, że za członkostwem w UE jest 53 proc. Austriaków, a przeciwko 33 proc.