Kto ma sądzić żołnierzy z USA

Zgodnie z porozumieniem, które mieli dziś podpisać w Warszawie wiceminister obrony narodowej Stanisław Komorowski i podsekretarz stanu USA Ellen Tauscher (MON do środy wieczorem nie potwierdziło terminu podpisania umowy), amerykańscy żołnierze stacjonujący w Polsce mieliby odpowiadać przed polskimi sądami. Jednak pod warunkiem, że do przestępstwa doszłoby poza służbą i poza terenem bazy.

Sprawa sądzenia mieszkańców amerykańskich baz rozrzuconych po świecie od lat wywołuje wiele napięć w relacjach z sojusznikami. Szacuje się, że od końca II wojny światowej stacjonujący w Japonii wojskowi z USA już 200 tys. razy wchodzili w konflikt z prawem. Ale przestępstwa popełniają nie tylko żołnierze. Kilka dni temu zatrzymano czterech nastolatków, którzy w sierpniu za pomocą rozciągniętej w poprzek drogi liny zrzucili z motocykla kobietę. Japonka trafiła do szpitala i długo leżała w śpiączce. Sprawcy wypadku to dzieci Amerykanów służących w bazie lotniczej pod Tokio.

[srodtytul]Armia bije się w piersi[/srodtytul]

Niechęć do obecności amerykańskich wojsk nasiliła się w Japonii po incydencie z 1995 roku, kiedy trzech Amerykanów porwało i zgwałciło 12-letnią uczennicę szóstej klasy. Na ulice Okinawy wyszło wówczas kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców domagających się usunięcia Amerykanów z wyspy. Seria incydentów, jazda po pijanemu, włamania i kolejne gwałty – m.in. na 14-latce w 2008 roku – doprowadziły do kryzysu dyplomatycznego.

– Amerykańska armia przeprasza i obiecuje, że więcej nic takiego się nie stanie, ale zawsze zdarza się to znowu – mówił Chie Miyagi, nauczyciel protestujący przeciw bazie wojsk USA, cytowany przez dziennik „The Guardian”. Mieszkańcy Okinawy boją się jednak nie tylko gwałtów, ale też wypadków czy katastrof z udziałem Amerykanów. W 2004 roku na teren lokalnego uniwersytetu spadł amerykański śmigłowiec. W listopadzie br. zatrzymano zaś sierżanta oskarżonego o to, że zabił pieszego i uciekł z miejsca wypadku. Po tym incydencie Japończycy wezwali Amerykanów do zmiany zapisów umowy o stacjonowaniu wojsk (SOFA) i przekazywania oskarżonych żołnierzy lub członków ich rodzin w ręce lokalnej policji.

– Jeśli Amerykanin popełnił przestępstwo na służbie, to tak jak dyplomata czy urzędnik rządowy podlega tylko jurysdykcji amerykańskiej. Tej zasady trzyma się większość państw – mówi „Rz” Philip Cave, adwokat specjalizujący się w sprawach wojskowych.

Zmiany tej zasady zaczęli żądać też mieszkańcy Korei Południowej, po tym jak w 2002 roku dwaj żołnierze, jadąc 60-tonowym wojskowym samochodem, zabili dwie koreańskie nastolatki. Tysiące osób przez kilka tygodni protestowało wówczas przeciw amerykańskiej obecności, paląc flagi USA i żądając wydania winnych.

[srodtytul]Brawura pilota[/srodtytul]

Jeden z najgłośniejszych incydentów z udziałem amerykańskich żołnierzy w Europie miał miejsce w 1998 roku we Włoszech. W pobliżu kurortu narciarskiego w Cavalese nisko lecący myśliwiec zaczepił statecznikiem o linę kolejki. Wagonik, w którym było 20 osób, w tym dwoje Polaków, spadł z wysokości 80 metrów i roztrzaskał się o ziemię. Zginęli wszyscy znajdujący się w środku narciarze. Piloci, kapitan Richard J. Ashby i kapitan Joseph Schweitzer, byli na służbie, więc postawiono ich przed sądem w USA, który ich uniewinnił. Amerykanie przez wiele lat targowali się też o wysokość odszkodowania dla rodzin ofiar.

– Początkowo ta sprawa wywołała wściekłość włoskiej opinii publicznej. Ale emocje opadły, bo większość Włochów zdaje sobie sprawę, że nasze bezpieczeństwo ciągle zależy od USA – mówi „Rz” Fabrizio Maronta, dziennikarz dwumiesięcznika „Limes” poświęconego geopolityce.

Od tamtej pory Włosi próbowali renegocjować umowy z Amerykanami. Udało się zmienić jednak tylko detale, natomiast Amerykanie nie odstąpili od zasady, że nie wydają swoich żołnierzy obcemu wymiarowi sprawiedliwości. – Włochy próbują to zrównoważyć na różne sposoby. Pokazuje to sprawa porwania przez agentów CIA podejrzanego o terroryzm. Włoski sąd zaocznie skazał 23 Amerykanów na kary więzienia – mówi Maronta.