György Schöpflin: Powolna transformacja Europy

Rz: W UE są różne nieformalne kręgi. Ale teraz Grupa Wyszehradzka (V4) wydaje się najważniejszym, najmocniejszym i najbardziej jednolitym blokiem. Czy wynika to z tego, że kraje tej właśnie grupy są sobie najbliższe?

György Schöpflin: Tak jest, ale odpowiedź na pytanie, dlaczego, wymagałaby analizy historycznej. Są różne płaszczyzny myślenia, które nie są identyczne dla tych krajów, ale są zbliżone. I dlatego rozumiemy się lepiej niż inni, np. Portugalczycy z Irlandczykami. Najważniejsze jest wspólne doświadczenie 45 lat komunizmu. Ale mamy też wspólne interesy bieżące. Takim ewidentnym jest problem migracji. Kraje V4 z sukcesem współpracują od 25 lat i grupa jest coraz silniejsza. Wiem, że trwają dyskusje o jej powiększeniu, ale na razie bez skutku. Pytanie, w jakim kierunku: o kraje bałtyckie, o Słowenię, o Rumunię? Tego na razie nie wiadomo. Jest to format międzyrządowy, jest wiele współpracy między różnymi ministerstwami, która nasiliła się jeszcze w ciągu ostatnich pięciu lat.

Polski rząd jest bardzo wrażliwy na inne formaty ścisłej współpracy, które nie obejmują Polski, jak choćby ostatnie spotkania niemiecko-francusko-włoskie, i traktuje je jako tworzenia podziałów w UE. Czy nie obawia się pan, że silne V4 będzie interpretowane jako próba dzielenia UE?

Ale już jest tak interpretowane i to jest wyraz stosowania podwójnych standardów. Kiedy Cipras zaprosił do Aten przywódców południowej Europy, nikt mu tego nie wypominał. Jest przecież trwająca od dawna współpraca krajów skandynawskich, jest Trójkąt Weimarski i oczywiście współpraca francusko-niemiecka. Jest więc wiele wewnętrznych kręgów w UE, ale tylko na V4 reakcje są negatywne. Jak choćby wstępniak w „Financial Times" w ubiegłym tygodniu mówiący o kontrrewolucji środkowoeuropejskiej. Takiego języka używa się w stosunku do Europy Środkowej. Niestety, Europa operuje podwójnymi standardami.

Pan nie uważa, że V4 chce dokonać kontrrewolucji?

Nie sądzę. Przede wszystkim nie było rewolucji, więc nie ma mowy o kontrrewolucji. V4 nie chce dokonywać rewolucyjnych zmian. Chce transformacji integracji europejskiej w kierunku, który byłby bliższy temu, czego oczekuje większość Europejczyków. Czyli bezpieczeństwo ekonomiczne, bezpieczeństwo fizyczne i uporanie się z problemem imigracji.

Jednak słuchając przywódców V4, w szczególności Orbána i Kaczyńskiego, ma się wrażenie, że im chodzi też o rewolucję kulturową w Unii.

Myślę, że to właściwa ocena, szczególnie myślenia Orbána. W Europie jest hegemonia liberalizmu, choć z prawdziwym liberalizmem ma to niewiele wspólnego. I Orbán rzuca temu wyzwanie, bo uważa, że ten pseudoliberalizm tak naprawdę eliminuje wartości spajające Europę. W tym jest bardzo silny element antychrześcijański: chrześcijaństwo jest gorsze niż jakakolwiek inna religia.

Ale taka retoryka jest obecna tylko w wystąpieniach polityków węgierskich i polskich. Czesi i Słowacy raczej unikają tej debaty. Czy socjalistyczni przywódcy tych państw chcą się zdystansować od konserwatywnych rządów w Budapeszcie i Warszawie?

To nie jest rewolucja, tylko długoterminowy proces. Więc nie ma znaczenia, ilu polityków to teraz popiera, a ilu nie. Chodzi o to, żeby dać Europejczykom jakąś alternatywę dla dominującego liberalizmu. Wiele jest oporu wobec niego, od lewej do prawej strony sceny politycznej. I trzeba tym ludziom powiedzieć, że jest projekt alternatywny w stosunku do tego tworzonego w Brukseli. I tego oczywiście liberałowie nienawidzą.

Czy współpraca V4 przyniosła już konkretne rezultaty? Czy UE już zmieniła jakąś swoją politykę pod wpływem nacisków ze strony V4? Na przykład w debacie imigracyjnej.