Po szczycie w Bratysławie Europa nadal podzielona

Anna Słojewska z Brukseli

Szczyt 27 państw UE w Bratysławie w ostatni piątek pokazał, że wygasa powoli konflikt, który głęboko dzielił Unię Europejską przez ostatni rok. Chodzi o obowiązkowe kwoty uchodźców, które narzucono całej UE w szczycie kryzysu migracyjnego we wrześniu 2015 roku. Zdecydowano wtedy o podziale 160 tysięcy starających się o azyl osób, które znalazły się w Grecji i we Włoszech.

Koniec wysyłania na siłę

W ciągu dwóch lat miały one znaleźć domy we wszystkich państwach unijnych, ale do tej pory mechanizm zadziałał tylko dla 3 procent z nich. Już nawet najwięksi zwolennicy obowiązkowego dzielenia się uchodźcami, jak Angela Merkel czy Jean-Claude Juncker, łagodnie zmieniają front. Wiedzą, że na siłę imigrantów na wschód Europy nie wyślą.

Jeszcze na dwa dni przed szczytem w Bratysławie w czasie dorocznego orędzia o stanie UE przewodniczący KE stwierdził, że solidarności w sprawie uchodźców nie można wymuszać. Grupa Wyszehradzka (Polska, Węgry, Czechy i Słowacja) we wspólnym oświadczeniu w Bratysławie nazwały to „elastyczną solidarnością". Zgadza się już z tym niemiecka kanclerz, która mówi o potrzebie wypracowania „nowego konsensusu imigracyjnego", w którym każdy kraj na swój sposób dołożyłby się do solidarności: albo poprzez przyjmowanie uchodźców, albo pomoc finansową dla krajów trzecich, lub też udział we wzmocnieniu zewnętrznych granic UE.

Z tego punktu widzenia szczyt w Bratysławie można uznać za sukces Polski i całej Grupy Wyszehradzkiej. Co prawda Komisja Europejska nie wycofuje formalnie swojego projektu nowego prawa przewidującego obowiązkowe dzielenie się uchodźcami w razie kryzysów w przyszłości, a nawet ogromne kary finansowe za niewypełnienie tego zobowiązania, ale w obecnej sytuacji politycznej trudno sobie wyobrazić przyjęcie nowych przepisów przez większość Parlamentu Europejskiego i unijnej Rady.

– Jest szansa na wyeliminowanie jednego z najważniejszych napięć w Unii – mówi w rozmowie z „Rzeczpospolitą" sekretarz stanu ds. europejskich Konrad Szymański. Według niego problem dalej będzie przedmiotem debaty, ale już o konkretach polityki migracyjnej, a nie o jej fundamentach. Wspólne oświadczenie przywódców w Bratysławie w ogóle nie mówi o obowiązkowym dzieleniu się uchodźcami, a skupia się na współpracy z krajami trzecimi i lepszej ochronie granic. Właśnie to od roku postulował zarówno przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk, jak i kraje Grupy Wyszehradzkiej.

Nowe konflikty

Wygaszenie sporu o migrantów spoza Unii nie oznacza, że na dobre zasypano rów wykopany między zachodem i wschodem Europy. Teraz jednak dotyczy on innej kwestii: swobodnego przepływu osób, czyli migracji wewnątrz UE. W Bratysławie można mówić o umiarkowanym sukcesie obozu, do którego należy Polska, bo w dokumencie końcowym nie ma słowa o ograniczaniu tego fundamentalnego w Unii prawa. Mimo że na Zachodzie coraz częściej słychać głosy, że jakieś restrykcje powinny być wprowadzone.

– Politycy Europy Zachodniej coraz częściej powtarzają argumenty zwolenników Brexitu, które jeszcze niedawno nazywali absurdalnymi – mówi Szymański. Czyli upatrują w taniej sile roboczej przybywającej z Polski i innych krajów naszego region głównego źródła swoich problemów gospodarczych.

Nawet jednak, jeśli te argumenty są fałszywe, to – jak mówi Szymański – „napięcie narasta". I na pewno swobodny przepływ osób stanie się w najbliższych miesiącach i latach jedną z głównych osi sporu w UE. – Problem migracji wewnętrznej zastąpi temat imigracji z zewnątrz – potwierdza w nieoficjalnej rozmowie unijny dyplomata uczestniczący w dyskusjach na szczycie.

Południe przeciw Niemcom

Druga oś podziału w UE przebiega teraz między Północą i Południem. Widać to było już w Bratysławie, gdy włoski premier Matteo Renzi publicznie podważył pozorowaną jedność europejską. Renzi chciałby nie tylko dyscyplinowania południa Europy, ale też skłonienia Niemiec do zmniejszenia nadwyżki handlowej, co miałoby przynieść więcej równowagi w strefie euro. Z naszych nieoficjalnych informacji wynika, że choć kryzys gospodarczy w strefie euro nie miał być głównym punktem dyskusji w Bratysławie, to kraje Południa próbowały forsować swoje pomysły. Nieskutecznie, bo Niemcy absolutnie nie zgadzają się na osłabianie dyscypliny budżetowej w UE. A tym bardziej nie ustąpią teraz, przed zaplanowanymi na 2017 rok wyborami do Bundestagu. Berlin, zgodnie z postulatami polskimi, widzi szansę na ożywienie gospodarcze we wzmacnianiu wspólnych rynków: energetycznego, kapitałowego, cyfrowego. Pogrążonych w marazmie i walczących z rekordowym bezrobociem krajów południa Europy taka recepta jednak nie przekonuje.

W Bratysławie słowo „kryzys" odmieniano przez wszystkie możliwe przypadki.