Jak ustalić opłatę za zajęcie pasa drogowego

To samo słowo, różne znaczenia

Pojęcie drogi, w zależności od potrzeb i sytuacji, jest różnie definiowane w polskich przepisach rangi ustawowej. Na przykład w prawie o ruchu drogowym istotnym elementem definicji jest przeznaczenie drogi, ze szczególnym wskazaniem na jej użytkowników.

Prawo o ruchu drogowym – art. 2 pkt 1

droga – wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt

Następne definicje są bardzo szczegółowe i określają drogę twardą, autostradę, drogę ekspresową, a nawet drogę dla ?rowerów, i wreszcie składowe drogi, ?czyli jezdnię, pas ruchu, pobocze itp. ?W ustawie o drogach publicznych, na którą powołuje się również prawo o ?ruchu drogowym, droga jest definiowana przy założeniu, że ma ona charakter publiczny.

Ustawa o drogach publicznych – art. 4 pkt 2

droga – budowla wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiąca całość techniczno-użytkową, przeznaczona do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowana w pasie drogowym

W kontekście tematu artykułu najważniejsza jest jednak definicja pasa drogowego pojęcia wspomnianego w określeniu drogi.

WAŻNA DEFINICJA

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o drogach publicznych „pas drogowy to wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą".

To właśnie tej przestrzeni mogą dotyczyć działania rozmaitych inwestorów i innych podmiotów, a nawet osób fizycznych. Za prowadzenie tych działań trzeba będzie uiścić opłaty, których stawki rada gminy ustala w drodze uchwały podejmowanej na podstawie art. 40 ust. 8 ustawy ?o drogach publicznych. Istotne jest, ?by działania w obrębie pasa drogowego nie miały związku z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg.

Działania w obrębie pasa drogowego mogą polegać przykładowo na:

– ?i wielu innych, z którymi stykamy się na co dzień poruszając się choćby po ulicach naszych miast, ale i po drogach poza miastami.

Działania takie często powodują konieczność naruszenia, a wręcz czasowego zniszczenia powierzchni pasa drogowego, gdy polegają na prowadzeniu prac ziemnych. Wówczas wykonawca oprócz uiszczenia opłaty jest zobowiązany do zabezpieczenia miejsca wykonywania prac, tak by nie zdarzył się żaden wypadek, czy to w czasie wykonywania prac, czy też w czasie gdy wykonawców nie ma na miejscu, a po zakończeniu robót do doprowadzenia powierzchni pasa drogowego do stanu poprzedniego.

Szczegółowe warunki przeprowadzenia prac lub prowadzenia działalności w obrębie pasa drogowego są określone w zezwoleniu, które ma formę decyzji administracyjnej.

Oczywiście, podmiot starający się o zezwolenie na zajęcie pasa drogowego w potrzebnym mu zakresie musi złożyć stosowny wniosek i niezbędną dokumentację, czyli spełnić warunki konieczne do udzielenia zezwolenia, które są określone w rozporządzeniu Rady Ministrów wydanym na podstawie art. 40 ust. 16 ustawy o drogach publicznych.

Wracając jednak do opłaty za udzielenie zezwolenia, jak powiedziałem, jest ona wyliczana na podstawie stawek podanych w uchwale rady gminy. Rada, wydając taką uchwałę, musi spełnić dyrektywy ustawodawcy, które zostały zapisane w art. 40 ust. 9 ustawy o drogach publicznych.

9. Przy ustalaniu stawek, o których mowa w ust. 7 i 8, uwzględnia się:

1) ?kategorię drogi, której pas drogowy zostaje zajęty;

2) ?rodzaj elementu zajętego pasa drogowego;

3) ?procentową wielkość zajmowanej szerokości jezdni;

4) rodzaj zajęcia pasa drogowego;

5) ?rodzaj urządzenia lub obiektu budowlanego umieszczonego w pasie drogowym.

Z tym że nas nie interesuje ust. 7, który dotyczy stawek opłat ustalanych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw transportu dla dróg, których zarządcą jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.

Przy ustalaniu stawki opłaty za zajęcie pasa drogowego najmniejszą jednostką miary jest 1 m2. Przepis ust. 10 omawianego artykułu ustawy o drogach publicznych stanowi bowiem, że:

Zajęcie pasa drogowego o powierzchni mniejszej niż 1 m2 lub powierzchni pasa drogowego zajętej przez rzut poziomy obiektu budowlanego lub urządzenia mniejszej niż 1 m2 jest traktowane jak zajęcie 1 m2 pasa drogowego.

Regułą jest też, że opłatę pobiera się za czas nie krótszy niż dzień, nawet jeżeli zajęcie pasa drogowego trwało tylko kilka godzin.

Zasady techniki prawodawczej

Mogłoby się wydawać, że uchwała w sprawie określenia stawek opłat za zajęcie pasa drogowego jest tak prosta, że nie sposób w niej popełnić błędów natury legislacyjnej. Jednak, szukając materiału do tego artykułu, nie miałem problemu ze znalezieniem przykładów na to, jak się nie powinno konstruować takiego aktu prawa miejscowego, choć uczciwie muszę przyznać, że kilka uchwał odrzuciłem jako zawierające błędy zbyt błahe, by były warte omawiania.

Duże rozbieżności odnotowałem w formułowaniu tytułów uchwał. Począwszy od opisujących wszystko, co w uchwale zawarto

ŹLE, BO ZA DUŻO

UCHWAŁA Nr XLV/296/2014?RADY MIASTA CH. z dnia 29 kwietnia 2014 r. w sprawie opłat za zajęcie pasa drogowego w celu prowadzenia robót, umieszczenia w pasie drogowym urządzeń infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego, umieszczenia w pasie drogowym obiektów budowlanych niezwiązanych ?z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego, reklam ?i stolików letnich, zajęcia pasa drogowego na prawach wyłączności.

Poprzez takie, w których powiedziano za mało, zapominając, że zajęcie pasa drogowego w celu związanym z budową, przebudową, remontem utrzymaniem lub ochroną drogi nie podlega tej uchwale,

NIEDOBRZE, BO ZA MAŁO

UCHWAŁA Nr XLIII/444/13

RADY MIEJSKIEJ W W.

z dnia 30 grudnia 2013 r. w sprawie wysokości stawek opłaty za zajęcie pasa drogowego dróg gminnych. aż po takie, których treść dokładnie odpowiadała treści uchwały.

DOBRZE

UCHWAŁA NR VI/258/14

RADY GMINY M.

z dnia 14 stycznia 2014 r.

w sprawie ustalenia wysokości stawek opłat za zajmowanie pasa drogowego dróg gminnych, na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg.

Może się wydawać, że uparte powtarzanie tych samych tez, zwłaszcza w przypadku tytułu, nie ma sensu. Jednak trzeba pamiętać, że tytuł dla uchwały jest jak imię i nazwisko dla człowieka źle napisany sprawia, że istota rzeczy się gubi. Trudniej znaleźć właściwą uchwałę, jeżeli jej tytuł nie odpowiada treści przepisów w niej zawartych, nie określa ich w sposób ogólny, ale poprawny, nie mylący.

Z tego samego powodu niemal przy każdej okazji zwracam uwagę na absolutną potrzebę stosowania właściwej systematyki w przepisach uchwał. Paragraf może być bezustępowy albo dzielić się na ustępy. Paragraf zawierający wstęp do wyliczenia i wyliczenie to zdanie zakończone dwukropkiem, pod którym następują punkty oznaczone cyfrą arabską z półnawiasem po jej prawej stronie, zakończone średnikami, chyba że na końcu jest jeszcze zdanie wspólne, zaczynające się od myślnika umieszczonego pod oznaczeniami punktów, wtedy punkty kończą się przecinkami, a ostatni przed zdaniem wspólnym nie ma znaku interpunkcyjnego w ogóle. Ta sama zasada obowiązuje, gdy wyliczenie znajduje się po zdaniu wstępnym w ramach ustępu.

Jeżeli jednak w ramach punktu wyliczenia trzeba zawrzeć bardziej szczegółowe wyliczenie, używamy do tego oznaczeń literowych z półnawiasami po prawej stronie każdej litery i przecinkiem na końcu. Zasada dotycząca zdania wspólnego ma i tu zastosowanie. Dalszy poziom wyliczenia, już w ramach litery, to tiret (myślnik) bez nawiasu, zakończony przecinkiem. Zasada dotycząca zdania wspólnego do tiretów jak wyżej.

Zasady może skomplikowane, ale do opanowania. Dlaczego zatem w jednej uchwale, w kolejno po sobie następujących przepisach autor pisze raz poprawnie, a raz z błędem? Popatrzmy:

W § 3 wyliczenie powinno dotyczyć tylko liter, które prawidłowo powinny być oznaczone jako punkty. Treść oznaczona jako ust. 1 powinna być w ciągu zdania wstępnego przed dwukropkiem. Jeżeli bowiem wyliczenie ma obejmować tylko jedną pozycję, to nie jest to wyliczenie. Jak adresat uchwały powoła się na stawkę opłaty za umieszczenie w pasie drogowym sieci energetycznej? Powołanie literalne na ust. 1 lit. a prowadzi donikąd, bo w § 3 tak naprawdę nie ma ustępu pierwszego, tak jak i nie ma dalszych ustępów.

W § 4 jedyna usterka to przecinek – na końcu pkt 1 powinien być średnik. Tu jednak autor prawidłowo oznaczył poszczególne elementy wyliczenia.

Mając nadzieję, że przypominanie przełoży się na zastosowanie, z tym samym uporem wracam do zasad rządzących formułowaniem przepisów nowelizujących uchwały rad gmin. Zdanie wprowadzające do wyliczenia zmian ma swoistą konstrukcję i nie może być dowolnie komponowane.

ŹLE

§ 1. Zmienia się uchwałę Nr XXVII/217/2013 RADY GMINY W L. z dnia 30 grudnia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za zajęcie pasa drogowego dróg gminnych na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem i ochroną dróg, których zarządcą jest Wójt Gminy L., w ten sposób, że:

W zdaniu wstępnym w pierwszej kolejności podaje się tytuł, datę i metrykę promulgacyjną zmienianego aktu, a następnie formułę: „wprowadza się następujące zmiany:". W pokazanym przykładzie kolejność składowych jest odwrotna – zdanie wstępne zaczyna się od niewłaściwej dyspozycji nowelizacyjnej „Zmienia się", a dopiero potem następują dane uchwały niekompletne poprzez brak metryki promulgacyjnej.

Trzeba też pamiętać o tym, by polecenia nowelizacyjne (poszczególne zmiany w uchwale) były ujmowane w punkty (cyfra arabska z półnawiasem po prawej stronie), jak również, by nadając nowe brzmienie przepisowi, podawać je wraz z oznaczeniem jednostki redakcyjnej. To bardzo częsty błąd, który obrazuje poniższy przykład pochodzący z tej samej uchwały, co poprzedni.

ŹLE

3) § 5 otrzymuje brzmienie:

„1) Stawkę opłat za zajęcie 1 m2 powierzchni jezdni pasa drogowego dróg gminnych, o których mowa w §2 ust. 1 pkt 1, 2, 3 i 4, spowodowaną budową infrastruktury technicznej niezwiązanej z zarządzaniem drogami lub potrzebami ruchu drogowego finansowanej z własnych funduszy samorządowych lub przy udziale środków pozyskanych przy udziale Gminy, za każdy dzień zajęcia 1 m2 pasa drogowego ustala się w wysokości – 0,10 zł.

2) Stawkę opłat za 1 m2 powierzchni pasa drogowego drogi gminnej zajętego przez rzut poziomy urządzeń, o których mowa w §3 ust. 1 pkt 1, 2 i 3, spowodowaną budową infrastruktury technicznej niezwiązanej z zarządzaniem drogami lub potrzebami ruchu drogowego finansowanej z własnych funduszy samorządowych lub przy udziale środków pozyskanych przy udziale Gminy ustala się stawkę opłat za 1 m2 – 1,00 zł".

Brak oznaczenia jednostki redakcyjnej tylko z pozoru nie powoduje problemów interpretacyjnych, ani nie uniemożliwia zidentyfikowania normy, o którą chodzi. Problem może powstać przy opracowywaniu jednolitego tekstu tej uchwały. Legislator bowiem, trzymając się literalnie brzmienia noweli, powinien wprowadzić do tekstu uchwały treść przepisu § 5 bez oznaczenia, gdyż w brzmieniu zmiany tego oznaczenia nie było. Oczywiście, jeżeli jest legislatorem racjonalnym, to tego nie zrobi i wprowadzi również oznaczenie § 5, jednak ze świadomością, że wykracza poza polecenie nowelizacyjne.

***

Materia technik legislacyjnych nie należy do najprostszych i z pewnością wymaga stałego zgłębiania i ćwiczenia, by jej stosowanie mogło się odbywać niemal intuicyjnie. Tworzenie aktów normatywnych jest bowiem niezwykle odpowiedzialną pracą i wymaga szczególnej staranności. Same zaś zasady techniki prawodawczej, które obowiązują od blisko ?12 lat w ich ostatnim kształcie, w mojej ocenie powinny już być zmienione, dostosowane do wymagań legislacyjnej codzienności.

Autor jest naczelnikiem Wydziału Tekstów Jednolitych i Analiz Techniki Prawodawczej Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu

podstawa prawna: ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (DzU z 2012 r. poz. 1137 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (DzU z 2013 r. poz. 260 ze zm.)

podstawa prawna: rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" (DzU nr 100, poz. 908)