Podatek od nieruchomości: gminy zaniedbują główne źródło dochodów

Gminy mogłyby poprawić swoją sytuację finansową, gdyby więcej uwagi poświęcały podatkowi od nieruchomości – jednemu z głównych źródeł finansowania ich budżetu. Taki wniosek wynika z ogłoszonego pod koniec kwietnia raportu Najwyższej Izby Kontroli.

Grzechy zaniechania

Okazuje się, że w ponad 53 proc. skontrolowanych gmin nie próbowało sprawdzać, czy dostarczone przez podatników w deklaracjach dane są prawdziwe. NIK zauważa, że kontrola może dotyczyć na przykład powierzchni użytkowej budynków.

Brak kontroli to niejedyne zaniedbanie gmin. Wytknięto im także opieszałość w działaniach windykacyjnych. W przeszło trzech czwartych skontrolowanych gmin podatnicy spóźniali się z płaceniem podatku, a stosowne upomnienia wysyłano do nich zbyt późno.

Na dodatek w 57 proc. gmin stwierdzono opieszałość w wystawianiu tytułów wykonawczych. NIK wskazała, że była to nie tylko zwłoka, ale wręcz naruszenie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ordynacji podatkowej oraz kodeksu postępowania administracyjnego.

Gminy miały i inne grzechy, w tym nierzetelne postępowania w sprawach ulg. Prawie 43 proc. gmin stosowało nieprzejrzyste kryteria przy rozpatrywaniu wniosków o ich udzielenie. Szwankowała też dokumentacja przy tych sprawach. W rezultacie NIK doszedł do wniosku, że zwiększyło to ryzyko wystąpienia korupcjogennego mechanizmu dowolności.

Zdaniem Andrzeja Porawskiego, dyrektora w Biurze Związku Miast Polskich, nie wszystkie takie zarzuty są uzasadnione.

– Wprawdzie służby finansowe gmin mogą kontrolować podatników, ale często jest to możliwość złudna, gdyż nie idą za tym uprawnienia policyjne – zauważa Porawski. Dodaje, że w pewnych sytuacjach urzędnicy chcą wejść na posesję podatnika, a ten ma pełne prawo odmówić im wstępu.

Także w sprawie egzekwowania należnego podatku sprawa nie jest taka prosta.

– Teoretycznie można wystawić tytuł egzekucyjny poprzez urząd skarbowy, ale w praktyce urzędy załatwiają takie tytuły w ostatniej kolejności. Trwa to nawet kilka lat – zauważa Porawski.

Wpływy i tak rosną

Badanie NIK objęło 28 jednostek samorządowych na terenie sześciu województw. Tylko niektóre ze skontrolowanych gmin miały na swoim terenie większe skupiska biznesu. A przecież to właśnie od nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą gminy pobierają podatek według najwyższych stawek. To od budowli związanych z działalnością gospodarczą płaci się podatek według stawki 2 proc. ich wartości, co wielu gminom przynosi znaczne wpływy.

Na łamach „Rzeczpospolitej" wielokrotnie opisywaliśmy przypadki uznawania za budowle bardzo różnych obiektów, co kończy się często sporami sądowymi.