Według TSUE, są wątpliwości, czy usuwanie azbestu przez gminę jest działalnością gospodarczą. Nie zatrudnia pracowników do tej usługi i nie poszukuje klientów. Usuwanie azbestu nie jest czynnością powtarzalną, a beneficjenci programu nie spełniają na rzecz gminy żadnego świadczenia wzajemnego. Oznacza to, że działalność gminy nie odpowiada działaniom, jakie podjęłoby przedsiębiorstwo dążące do osiągnięcia zysku. Zdaniem trybunału, jeśli usuwanie azbestu nie ma na celu osiągania stałego dochodu i nie powoduje żadnej płatności od mieszkańców, należy uznać, że ta czynność jest nieopodatkowana.
Wyroki opisywaliśmy w „Rzeczpospolitej” z 30 marca 2023 r. Wskazywaliśmy, że gminy, które płaciły VAT przy tego typu inwestycjach, będą mogły go odzyskać. Jednocześnie jednak muszą oddać podatek, który odliczały z faktur od wykonawców. Oznacza to żmudne korekty rozliczeń.
Czy ekologiczny program to działalność gospodarcza?
Co na to minister finansów? W interpretacji ogólnej podkreślono, że badając, czy dana czynność wykonywana przez jednostkę samorządu terytorialnego stanowi działalność gospodarczą, należy brać pod uwagę wskazane w orzecznictwie TSUE przesłanki. Przede wszystkim sprawdzić, czy ma charakter stały, czy jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie (oraz w jakim stopniu ponoszona odpłatność stanowi rzeczywistą wartość otrzymywanych świadczeń), czy wiąże się z zatrudnieniem podwykonawców czy też jest wykonywana przez pracowników jednostki samorządu terytorialnego. Ważne jest też, czy warunki realizacji danego świadczenia odbiegają od warunków, na jakich realizowane byłoby przez podmioty gospodarcze.
Gminy mogą, ale nie muszą korygować rozliczeń VAT
Co zrobić, gdy gmina rozliczała VAT (wykazywała należny i odliczała naliczony) od takich inwestycji? Może poprawić rozliczenia – wskazuje minister finansów. Podkreśla, że skorygować powinno się nie tylko podatek należny, ale też naliczony. „Jednostka samorządu terytorialnego dokonując korekty podatku należnego jest jednocześnie zobowiązana do stosownego skorygowania podatku naliczonego uprzednio odliczonego od podatku należnego, zawartego we wszystkich wydatkach związanych z realizacją programów. Korekta podatku naliczonego powinna dotyczyć zarówno wydatków bezpośrednio związanych z czynnościami (np. zakup od podmiotu zewnętrznego instalacji OZE czy usług usuwania azbestu), jak też wydatków związanych z nimi pośrednio (np. związanymi z kosztami obsługi tych programów) – w całości lub w części, w jakiej dotyczyły realizacji przedmiotowych czynności” – czytamy w interpretacji.
Czy taka korekta jest obowiązkowa? Nie. Gminy „mogą, lecz nie mają obowiązku jej dokonania” – stwierdza minister finansów. Przypomina, że skarbówka nakazywała opodatkowanie ekologicznych programów i powołuje się na wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadę zaufania obywateli do państwa.
Trzy miesiące na zmianę rozliczeń
Samorządom, które rozliczają VAT (wykazują należny i odliczają naliczony) od ekologicznych inwestycji minister finansów daje trzy miesiące (liczone od końca maja, czyli do końca sierpnia) na zmianę. Zapewnia, że przez ten okres ich rozliczenia nie będą kwestionowane.
