- Nasze miasto zamierza udzielić pożyczki swojej jednostce organizacyjnej – zakładowi budżetowemu zarządzającemu miejskimi nieruchomościami. Umowę pożyczki ma podpisać burmistrz i kierownik zakładu. Czy taka operacja jest prawnie dopuszczalna?
Nie. Wynika to z następujących okoliczności.
Po pierwsze, zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i ustawy o samorządzie gminnym, do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym. Z przepisów art. 262 ust. 1 i 2 ustawy o finansach publicznych wynika natomiast, że czynności prawnych polegających m.in. na udzielaniu pożyczek dokonuje w gminie wójt, burmistrz, prezydent miasta. Dla ważności tych czynności konieczna jest kontrasygnata skarbnika jednostki samorządu terytorialnego. Należy więc przyjąć, że możliwość udzielenia pożyczki przez wójta musi być poprzedzona zawarciem przez radę gminy w uchwale budżetowej upoważnienia dla wójta oraz określenia maksymalnej wysokości pożyczek, których może on udzielić w roku budżetowym.
Po drugie, przypadek samorządowego zakładu budżetowego jest specyficzny, bowiem taka jednostka organizacyjna nie posiada osobowości prawnej, a w stosunkach cywilnoprawnych korzysta z osobowości prawnej gminy, która ją utworzyła. Tak też wskazuje się w orzecznictwie sądowym. Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 grudnia 2016 r. (sygn. akt I FSK 2026/15) podkreślił m.in. „samorządowy zakład budżetowy nie ma osobowości prawnej: działa w imieniu i na rachunek podmiotu, który go utworzył, kierownik zakładu działa jednoosobowo na podstawie udzielonego pełnomocnictwa. Realizuje on tylko zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki komunalnej o charakterze czynności użyteczności publicznej". W konsekwencji nie ma prawnej możliwości podpisania umowy pożyczki pomiędzy gminą a jej zakładem budżetowym.
Z kolei z uchwały NSA z 26 października 2015 r. (sygn. akt I FPS 4/15) wynika jednoznacznie, że mienie zakładu budżetowego pozostaje w bezpośrednim władztwie jednostki samorządu terytorialnego, która określa zasady gospodarowania mieniem wydzielonym na potrzeby takiego zakładu. Odpowiedzialność za zobowiązania samorządowego zakładu budżetowego ponosi zaś jednostka samorządu terytorialnego, która go utworzyła. Jednostka samorządu terytorialnego przejmuje również zobowiązania zakładu budżetowego w przypadku jego likwidacji.
